Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
Naukowośćwiedzyekonomicznej
wokresiepoprzedzającymprognozęiowyobrażeniachprognostycznych),awyjąt-
kiemsąprofeciuzurpującysobieprawodogłoszeniaproroctwopisującychprzyszłe
fakty.JedynymponurymUprzyszłymfaktem”jestśmierćkażdejżywejistoty,tyle
tylkożedataiokolicznościniesąznane.
Prawdziwośćiobiektywizmsąpojęciamiściślezwiązanymizfaktami.Zgodnie
zkorespondencyjnąteoriąprawdyprzekonaniasąprawdziwewówczas,gdyadekwat-
nieodzwierciedlająfakty.CzęstododawanyjestwymógopieraniasięnaUfaktach
prawdziwych”,wefekcieczegopowstajebłędnekołorozumowania:sprawdzamy
prawdziwośćtwierdzeńzapomocąfaktówuznanychwcześniejzaprawdziwewspo-
sóbdomniemanylubumowny,rzadziejudowodnionyempirycznie.Iluzorycznajest
strategiapoznaniaopartanaposzukiwaniufaktówoczywistychinaichpodstawie
budowaniuteorii.Listafaktówoczywistychniejestdługaiopieraniesiętylkonanich
dajeubogizakrespoznania.
Pojęciefaktuniejestjednoznaczne,gdyżwświadomościukształtowałysięróż-
nerodzajefaktów:przyrodnicze,historyczne,prawne,naukowe.Wewspółczesnej
teoriinaukifaktymająwieleróżnychinterpretacji,auczulenienaznaczeniefaktów
iichwłaściwewykorzystaniewprodukcjiwiedzyzawdzięczamypolskiemuuczonemu
LudwikowiFleckowi36,którywpublikacjiz1935r.37chciałpokazać,żefaktynaukowe
niesąniczymstałyminiezmiennym.Starałsięudowodnić,żeniemożnaempirycz-
nychfaktówznanychnaucepostrzegaćjakoczegośbezsprzecznieistniejącego,dane-
goraznazawsze.WpublikacjitejL.Fleckpróbowałobalićpowszechneprzekonanie,
żefaktyistniejąwsposóbobiektywnyiżemogąstanowićztegowzględupewnyinie-
wzruszonyfundamentwszelkichhipoteziteoriinaukowych.Jegozdaniemfaktyna-
ukowesąwytwarzanewzdeterminowanymprzezstylmyślowyprocesieskładającym
sięzeksperymentówidyskusji,którewsensiementalnymispołeczno-strukturalnym
sązakorzenionewdanymkolektywiemyślowym38.PrzekonanieL.Fleckaotym,że
faktynaukoweniesąwyizolowanymi,mówiącymizasiebieiniewzruszonymistana-
mirzeczy,stoiwradykalnejopozycjiwobecprogramulogicznegoKołaWiedeńskiego39.
36LudwikFleck(1896–1961)byłpolskimuczonympochodzeniażydowskiego,przeżyłobozy
koncentracyjnewAuschwitziBuchenwaldzie,byłczłonkiemrzeczywistymPAN,po1956r.
zostałzmuszonydoemigracjidoIzraela.Byłmikrobiologiemspecjalizującymsiębakteriolo-
gii,immunologiiihematologii,atakżeautoremwielucenionychpracfilozoficznych.Uważa
sięgozaprekursoraprogramusocjologiiwiedzy.ThomasKuhnoparłswąteorięrewolucji
naukowychnajegopublikacjiz1935r.wjęzykuniemieckimEntstehungundEntwicklungeiner
wissenschaftlichenTatsache.EinführungindieLehrevomDenkstilundDenkkollektiv,przetłumaczo-
nejw1977r.najęzykangielski.
37
Polskiewydanie:L.Fleck,Powstanieirozwójfaktunaukowego.Wprowadzeniedonaukiostylu
myślowymikolektywiemyślowym,UWstęp”dowydaniapolskiegoZ.Cackowski,Lublin1986.
38Ibidem.
39
G.R.Wegmarshaus,Odstylumyślowegodoparadygmatu:olosachpewnychniewczesnych
poglądów,w:Odfaktunaukowegodoprodukcjiwiedzy.LudwikFleckijegoznaczeniedlanauki
ipraktykibadawczej,red.B.Chołuj,J.C.Joerden,Warszawa2013,s.50.
