Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.E.Szołtysek,Filozofiawychowaniamoralnego,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-345-3,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2009
Metafizycznośćosoby
27
związanyzfunkcjamifizjologicznymi,
(2)
umysłowy,czerpiącywzmy-
słachswójmateriał.Nakażdymztychpoziomówrozróżniasiędwieod-
rębnefunkcjewładz:poznawczeipożądawcze.Poznaniezmysłowe-tak
zewnętrznejakiwewnętrzne-macałyszeregswoistychidośćodrębnych
procesów.Wsferzeumysłowejprocesytesąznacznieuproszczone;to,co
wsferzezmysłowejjestzróżnicowane,wsferzeumysłowejwystępujew
formiejednolitej,zarównowdziedziniepoznania(gdziesamrozum
wszystkowsobieodtwarza),jakiwdziedziniepożądania,wktórejsama
wolajestmotoremwszelkichnaszychczynnościiźródłemwszelkiego
chcenia.Dwatenaczelneuzdolnieniaumysłowenaszejduszywziętera-
zem,nazywamyumysłem
29
.Dziękiwładzyzmysłowejodbieramywraże-
niazmysłowe,azapomocąwładzyumysłowejpoznajemyumysłowo.
Duszajesttymsamym,cojejwładze
30
.
Władzezmysłowetymsięodznaczają,żefunkcjonująprzeznarząd
cielesny;swojeczynnościpoznawczewykonujązapośrednictwemempi-
rycznierejestrowalnychnarządów
31
.TomaszzAkwinuwśródzmysłów
wyróżnia:
(1)
zmysłyzewnętrzne,czyliwzrok,słuch,smak,powonienie,
dotyk,
(2)
zmysływewnętrzne.Narządzmysłowy,któryprzyjmujedane
doznanie,musibyćpozbawionytychjakości,którepoznaje.Każdyzpię-
ciuzmysłówzewnętrznychmaswójwłasny,jemutylkowłaściwyido
jegowłaściwościpoznawczychdostosowany,przedmiot.Subtelnośćzmy-
słudotykudecydujeniejakoożyciuintelektualnymczłowieka.Wzrokjest
uważanyzanajbliższysferyintelektualnej.Gdybyczłowiekbyłpozba-
wionywszystkichzmysłów,towogóleniemogłobysięuniegorozwinąć
życieumysłowe
32
.Zmysływewnętrznetowładzeorganiczne,awięcwła-
dze,któredziałająprzeznarząd.Mózgjestnarządemzmysłówwewnętrz-
nych.Św.Tomasz-zaArystotelesem-wyróżnia:zmysłwspólny,pamięć
bierną,pamięćczynną,instynkt.
Zmysłwspólnysensuscommunisspełniafunkcjęcentrali,zbierającej
doznaniaotrzymanezapośrednictwemzmysłówzewnętrznych.Zmysł
wspólnyumożliwiazmysłowedoznawanieprzedmiotów.Dziękiniemu
dźwięki,doznaniadotykoweitp.,pochodzącezjakiegośźródła,możnaz
29
Tamże,s.100-101.
30
Św.TomaszzAkwinu:Traktatoczłowieku.Tłum.S.Swieżawski.Pallottinum,
Poznań1956,s.171,Kwestia77,art.1.
31
32
Tamże,s.162.
Tamże,s.165.
