Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wstęp
nychzaczasówksieniFirlejównyprac,prowadzonychetapami,zakończonazostałaprzed
1648r.,kiedytoLublinuległnajazdowiKozaków”.
130
Powstałwięcwmomencie,gdy
wPolscezwycięstwoKościołakatolickiegonadprotestantyzmemstałosięfaktem
131
,gdy
nastałczasgorliwościreligijnejirozkwituzakonów,któreobokdziałańnarzeczpopra-
wywarunkówżyciawklasztorachczyniłystaraniaopodniesienieduchazakonnego,
równieżprzezutwierdzaniereformtrydenckich,wprowadzanychprzezpierwsząfalę
biskupówpotrydenckich,którzypodjęlisięfaktycznejreformyKościoławPolsce.
132
Efek-
temichdziałalnościbyłoto,żepomiędzyD1590a1610rokiemdokonałasięzasadnicza
zmianaprzynajmniej[...]napoziomieelit”
133
,aleokrespierwszejfaliprzemianpotry-
denckichwPolscehistorycyrozszerzająnalata1572-1648
134
,gdywlatachtrzydzies-
tychiczterdziestychXVIIwiekudziałalijużbiskupipotrydenccydrugiegopokolenia,
gdynadszedłmomentDrealizowanianorm,któreprzyniosłareforma,skończyłsięnato-
miastwzasadzieokreswdrażaniadożyciadiecezjalnegonowychprzepisówiurządzeń,
jakrównieżdostosowywaniadonichorganizacjidiecezji.Reformowanie[...]ustąpiło
miejscaadministrowaniu,czuwaniunadwłaściwymfunkcjonowaniemorganizacjidie-
cezjalnychiwszystkichjejstruktur”.
135
Wtakisposóbdziałalirównieżbiskupikrakow-
scy.BiskupJerzyRadziwiłł(1591-1600)
136
,przedstawicielpierwszegopokoleniabisku-
pów,gorliwiewdrażałreformy,JakubZadzik(1635-1642),choćnieustalałwłasnych
programów,todbałoichdalszewprowadzaniewedługwcześniejwypracowanychwzo-
rów
137
,aPiotraGembickiego(1642-1657),copodkreślasięwliteraturze,zajmowała
przedewszystkimkarnośćduchowieństwa.BadałDskrupulatniedostarczaneprzezar-
chidiakonówsprawozdaniawizytacyjneioskarżonychksiężysurowokarał”.
138
130
A.Kurzątkowska,RolaFirlejówwrozwoju„renesansulubelskiego”,[w:]Studiazdziejówepokirenesansu,
red.H.Zins,Warszawa1979,s.150.
131
S.Litak,Odreformacjidooświecenia.KościółkatolickiwPolscenowożytnej,Lublin1994,s.89.
132
Ichpoprzednicynietraktowaliduszpasterstwajakonajważniejszejdziałalności,czekalizrealizacją
reformnazakończeniesoborutrydenckiegoiprzyjęcieuchwałprzezsynodprowincjonalny.W.Góralski,
DiecezjaPłockaijejsynodywokresiepotrydenckim(szkicdobadańnadrecepcjąsoborutrydenckiegowświetle
synodówdiecezjalnych),„StudiaPłockie”1986,t.XIV,s.165i175.
133
J.Delumeau,ReformychrześcijaństwawXVIiXVIIw.,t.II,KatolicyzmmiędzyLutremaWolterem,tłum.
P.Kłoczowski,s.40-41.
134
K.Górski,Problematykareligijności…,s.240.
135
W.Góralski,DiecezjaPłockaijejsynody…,s.167.
136
DM.Pstrokoński,współczesnyRadziwiłłowikanonikkrakowski,późniejszybiskupprzemyskiiku-
jawski,pisałw1629r.:»Pierwszeństwotejżesławy[wizytatorairządcydiecezji]dzierżyłprzedinnymi
kardynałJerzyRadziwiłł,biskupkrakowski,wzórprzedniejszejhumanitarności,zawszedosiebiepodob-
nyiprzezwszystkichmiłowany,nieobciążonynigdyżadnąskazą«”.Komentarzwspółczesnegobadacza,
któryprzywołałtesłowa,zdajesiępotwierdzaćpowyższądobrąopinię:DPstrokońskibyłniewątpliwie
dobrzezorientowanywopiniachnajbliższegootoczeniakardynała,dlategojegozdanieposiadadużezna-
czenie”.A.Bazielich,KardynałJerzyRadziwiłł(1556-1600),[w:]Studiahistoryczne,t.I,wyd.M.Żywczyński
iZ.Zieliński,Lublin1968,s.247.
137
J.Dorobisz,JakubZadzik(1582-1642),Opole2000,s.263.
138
W.Czapliński,H.Wyczawski,GembickiPiotr,[w:]Polskisłownikbiograficzny,t.VII,Kraków1948-
1958,s.380.
