Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RomualdCudak
opisupogranicznościwperspektywienwewnętrznej”,ujęciekognitywne1do
opisuspotkańnagranicy.
Dopókirealizacjetekstowesąprzekształcaniemcechfakultatywnychwzor-
ca(typu),dopótymożemymówićorealizacjachgatunkuwpostaciwariantyw-
nej.Istniejązapewnewariantyperyferyjne,awięctekstywniewielkimstopniu
podobnedotypu.Jeślijednakinwencja/interwencjapisarskazacznienaruszać
wyznacznikigatunkuimanipulowaćcechamiobligatoryjnymi,niedemontując
wszakożtypu,toponawianerealizacjetekstowetakichdziałańmogątworzyć
formy(po)granicznegatunku.Temożnawięcdefiniowaćjakozakwestiono-
waniecechobligatoryjnychgatunku(typugatunku).Możesiętodokonaćjako
wymianacechobligatoryjnych,jakoswoistajużmutacjawzorca,aniewariant
tekstowy,czylimożliwarealizacjawzorca.Takaniby-odmianagatunkowamusi
wejśćwrelacjęzodmianątypowąibyćwidocznajakojejnieudana,zdefekto-
wanawersja.Defektpolegazazwyczajnausunięciulubwymianiecech,które
sązwiązaneznwykonaniem”gatunku,zimmanentnąfunkcjąkomunikacyjną.
Częstorównieżjesttozwiązaneztakimdodatkowymuporządkowaniemcech
typowych,żegatunek,będącnadalmodelemsytuacjikomunikacyjnej,stajesię
takżeprzedmiotemkomunikacji.Pograniczagatunku,wtakimrozumieniu,to
mutacjepowstałenazasadzieprzekształceniatypu,alenietworzącetypunowe-
go,leczjedyniekontrwzorzecwidocznynatlezmanipulowanegotypu.Owe
mutacjeczęstofunkcjonująpodzarejestrowanymiprzezgenologiępropozycja-
midziałańpisarskich.Bywająokreślanejakogatunekniemożliwy,niegatunek
(np.niesielanka)czyquasi-gatunek(np.niby-oda),agranicznemanipulacje
tematyzującegatunekjakoantygatunek(np.antykołysanka),metagatunek(np.
metaballada).Treściowychgiergenologicznychsąróżniewyznaczane,niekiedy
wsposóblakoniczny,nieostry,metaforyczny.Wydajesię,żejakokategorieopi-
sowedlapograniczagatunku(pogranicznychformgatunkowych)mogąsłużyć
trzypojęcia:quasi-gatunku,antygatunkuimetagatunku1.
Terminemquasi-gatunkudasięokreślićteformygatunku,którejako
mutacjeniezawieszająfunkcjikomunikacyjnych.Przykłademmógłbybyć
współczesnyniby-sonet1granicznaodmianagatunkukwestionująca(niere-
spektująca)zasadyrównościsylabicznejwersówiminiaturyzującarozmiary
wersowedokilkusylab.Antygatunekmaswojąosobnąrealizacjęgatunkową.
Oantysielance(antyidylii)jakogatunkupiszeszerokoAlinaWITKOWSKA(1995).
Sporejliteraturydoczekałysięrównieżzjawiskaantygatunkuimetagatunku
(zob.CUDAK,2009).
Pojęciami:antypowieśćimetapowieśćposługujesięKrzysztofUniłowski
(UNIŁOWSKI,2000),analizującewolucjęgatunkupowieściowego.Dystynkcję
1
PiszęotymszerzejwewstępiedoksiążkiPolskagenologia.Gatunekwliteraturzepol-
skiej,zatytułowanymGenologiailiteraturawspółczesna.Prolegomena(zwłaszczawrozdziale
Repertuarformisposobyrealizacjiwtekście).Zob.CUDAK,2009.Turównieżbogatabibliografia
związanazpogranicznymiformamigatunku.
