Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
francuskiegobadaczatrzyformywyrazugeograficznego:wyrazemgeograficznym
funkcjiporządkuwewnętrznegojestdroga;wyrazemgeograficznymfunkcjiporządku
zewnętrznego,wstosunkudoinnychpaństw,jestgranica;wyrazemgeograficznym
ogółufunkcjiadministracyjnychjeststolica.Wokółtychtrzechelementówgeogra-
ficznychzbudowaliswójsystemgeografiipolitycznejJ.BrunhesiC.Vallaux(1921).
Francuziszukalipodłożapsychologiczno-społecznegowspólnotypolitycznej.nRamy
igranicesąważne,alenienajważniejsze–dużeznaczeniema<psyche>(duszanaro-
du)ijąprzedewszystkimtrzebabadać”(L.Febvre,1922).Przykłademtegorodzajupu-
blikacjijestmonografiaAmerykiPołudniowejnapisanaprzezA.Siegfrieda.Stworzone
przezVidaldelaBlache’apojęcientypówistnienia”(genresdevie)stałosięłącznikiem
analizczynnikównaturalnych,gospodarczych,politycznychipsychologiczno-społecz-
nychbadanegoobszaru.
Naukowcyniemieccyzapewnemogliprzyjąćpodobnypunktwyjścia,czegoim-
ponującymprzykładembyłodziełoG.Simla(Sociologie,cz.VII,DerRaumunddie
raumlichenOrdungenderGesellschaft,1908).JednakdecydującebyłypoglądyF
.Ratzla
(1844–1904),autoraAntropogeographie...(1892)iPolitischeGeographie(1897).Ratzel
pierwszyuczyniłgłównąosiąswoichbadańpogląd,żezjawiskaspołecznesąuwarun-
kowanegeograficznie;późniejnatymstwierdzeniuoparłsięcałysystemgeopolityki.
ZiemiadlaRatzlajestntrwałąpodstawątemperamentów,zmiennychaspiracjiludz-
kichikierujelosamiludówześlepąbrutalnością”.F
.Ratzelbyłgeografem,biologiem
ichemikiem–profesoremuniwersytetuwLipsku.Wkształtowaniujegofilozofiiba-
dawczejdużąrolęodegrałK.Darwinijegoteoriaewolucji.Wswoichpublikacjach
porównywałpaństwodoorganizmubiologicznego,wprowadzającpojęcienpaństwa
organicznego”.Takjakorganizm,potrzebujeonopożywieniawpostaciprzestrze-
niżyciowej(Lebensraum)isurowców.Państwastalewspółzawodnicząoprze-
strzeńisurowce.Jakoorganizmyprzechodząokresmłodości,dojrzałościistarości
zmożliwościąodmłodzeniasię.
W1896r.Ratzelprzedstawiłsiedemprawrozwojupaństwa:
1)przestrzeńpaństwaposzerzasięwrazzekspansjąludnościmającątęsamąkul-
turę,
2)terytorialnywzrostnastępujezainnymiaspektamirozwojupaństwa,
3)państworośnieprzezwchłanianiemniejszychjednostekpolitycznych,
4)granicajestperyferyjnymorganempaństwa,któryodzwierciedlajegosiłęiroz-
wój,stądniejestonastała,
5)państwawtrakcierozwojuszukająterenównadającychsiędowchłonięcia,
6)kierunekekspansjiprzesuwasięodpaństwbardziejdosłabiejrozwiniętych
cywilizacyjnie,
7)dążeniedoekspansjiterytorialnejrośniewmiaręposzerzaniasięobszaru.
Żywotnośćpaństwamożnamierzyćjegowielkością.Pojęciapołożenia
(Lage)iobszaru(Raum)odgrywajągłównąrolęwmetodologiibadańRatzlanad
państwem.nPojęciepołożeniaoznacza,żeżadenczłonekciałapolitycznego,anawet
ludzkości,jakkolwiekbyłbyoddalony,niemożebyćtraktowanyoddzielnie”,obszarzaś
oznacza,żekażdepaństwonależyrozważaćzpunktuwidzeniamiejsca,którezajmuje
wstosunkudoswychsąsiadów.Ratzel,działającwokresieimperializmuniemieckie-
10
