Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PISARZJAKOPRZEWODNIKDUCHOWY
niestety,tylkowyrazresentymentu;reakcjanapogląd,którywrazzpo-
stępemnaukistawałsiępowszechny,żepoezjatoakindofingenious
nonsense,nrodzajgenialnejbzdury”
.PoglądtenwypowiedziałNewton-
iniejesttoprzypadek17.
WróćmydoMickiewicza.Wkulminacyjnymmomencie,awięc
wkursieczwartymwykładówparyskich,mówił,żesztukajestnwy-
woływaniemduchów”oraznwystawianiemduchawkształcieprzy-
rodzonym”18;artyścitonludzieposiadający,częstobezwiednie,dar
doznawaniawizyj”(LS65);talenttonwęzełłączącyduchaartystyze
światemniewidomym”(tamże).Niestety,obecnienniemającdostępu
dotegoniewidzialnegomuzeum”(LS68),ntworzysięteorieisystemy.
Pomieszanozsobąkrainy,typyiwłasności”(LS69).Dlategonjedyna
poezjamożliwawprzyszłości”opieraćsięmusinazałożeniu,
żeniebędziejużwolnomówićwimięnatchnieniaboskie-
go,jeślisięgoistotnieniedozna;żezaczłowiekabezczciuważać
będątego,ktobędzieopowiadał,jaktobywadzisiaj,oaniołach,
szatanachitajemnicachnatury,jeśliichniewidziałwduchu;(…)
Wtensposóbpoezjastaniesięznowutym,czymbyłazaczasów
proroków,czymbyłazaczasówOrfeuszaiMuzajosa;awtedy
uzyskaprawodouwagiiszacunkuludzi(LS52).
DalejMickiewiczdowodzi,żeodzyskanieszacunkuniejestażtak
trudne.Bytegodokonać,wystarczypójśćzapolskimludem,nktórynie
tylkowieoistnieniukrainyprawdyartystycznej,aleiznadoniejdrogę”
(LS69).nSztuka[współczesna]uciekasiędotysiącznychsposobów,aby
obudzićwduszachludziZachoduczuciecudowności.Unasdosyćnato
samejprzyrody”(tamże).Zresztą,nKażdyprawdziwychłopsłowiański
jestczłowiekiemduchowym”(LS70).
(tamże).Mickiewiczzdajesięsądzić,żetopierwszeniejestjużmożliwe,atodrugietak,
boistniejeTowiański.Mickiewiczniepoprzestałwięcnaideiprawodawcy,skończyłna
koncepcjipoety-żołnierzaśStafnapisałwjednymzeswychwierszy(Mickiewicz),żeautor
Dziadów„szarpałsięwgusłachszarlatańskich”,cobrzmistaroświecko,alejestprawdą.
Stałosiętak–popierwsze–wwynikuposzukiwanianowegomodeluduchowegoprze-
wodnictwa,podrugiezaś–swojąkonwersjęnatowianizm,czyliodwrótodliteryipowrót
nałonogłosuitonu–uważałMickiewicz,jakwiadomo,zakonsekwentnedomknięcieswego
dzieła.
17M.H.Abrams,TheMirrorandtheLamp.RomantcTheoryandtheCritcalTraditon,
OxfordUniversityPress1971,s.300.Polskiewydanie:M.H.Abrams,Zwierciadłoilampa,
przeł.M.B.Fedewicz,Gdańsk2003.
18
A.Mickiewicz,Dzieła,t.XI:Literaturasłowiańska.Kursczwarty,Warszawa1998,s.64.
DalejjakoLSzpodaniemnumerustrony.
35
