Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Miejsceziemiwteoriirynkuczynnikówprodukcjiipodzialedochodów
nadwyżkaponadponiesionekosztyprodukcji,czyliproduktdodatkowy(nprodukt
czysty”).Fizjokraciuznalirentęgruntowązajedynyrodzajnproduktuczystego”
(produktwytwarzanyprzezrolników,arealizowanyprzezwłaścicieliziemskich
wpostaciczynszudzierżawnego)14.
Pracawprzemyślewobecnymrozumieniutegosłowabyła−wedługfizjokratów
−jałowa,niezwiększałanproduktuczystego”(zerowaakumulacja,zyskiprzeciętne
byłybowiemsprowadzoneprzezkonkurencjędozera,arentyniewystępowały).
Wzwiązkuztymstalioninastanowisku,żeniesłusznejestszczególnepopieranie
rozwojuprzemysłu,zwłaszczakosztemrolnictwa.
Źródłembogactwawedługfizjokratówjestpracawrolnictwie(tylkotamzczło-
wiekiemwspółdziałajątwórczesiłyprzyrody),aletworzyjetylkopracawwiel-
kimrolnictwie,którestosujekapitał.Wartowtymmiejscupodkreślić,żepolscy
fizjokraci(wodróżnieniuodfrancuskich)przywiązywaliowielemniejsząwagędo
problemuprzewagiwielkiejprodukcjirolnejnaddrobną15.Takiestanowiskood-
zwierciedlałopanującąówcześniesytuacjęnaziemiachpolskich.
JaktrafniezauważaB.Czyżewski:nFizjokraciniepodjęlisięrównież[niezależ-
nieodbrakuwyjaśnieniaźródełrentygruntowej-przyp.aut.]ocenysytuacji,wktó-
rejproducentrolnyjestjednocześniewłaścicielemziemiinierealizujerenty”16.
Wliteraturzeprzedmiotuzwracasięuwagę,żetakżeobecnieteproblemymają
corazwiększeznaczenie:njeślirentygruntoweniemająźródławrealnychproce-
sachprodukcji,mogąstaćsięprzedmiotemspekulacjiidestabilizatoremgospodarki
rynkowej.Wsytuacji,gdysąuwarunkowaneproduktywnościączynnikaziemi-
przeciwnie-sąwyznacznikiemreprodukcjirozszerzonejipodstawowymczynni-
kiemrozwojurolnictwa”17.
DopieroD.Ricardo(1772-1823),uznawanyzatwórcęteoriirentgruntowych,
głównegonurtuekonomii,traktujerentęgruntowąjakodochódróżniczkowywywo-
łanyróżnicamiwurodzajnościposzczególnychgruntówczyteżróżnąichodległo-
ściąodrynkówzbytu.Łączygościślezdziałaniemprawamalejącejurodzajności
gleby,przyjmując,żedodatkowenakładykapitałuinwestowanewtensamgrunt
przynosząmniejniżproporcjonalnyprzyrostplonów.
WartoprzytoczyćzaM.Blaugiem,żew1815r.ukazałysięwAnglii,opróczpu-
blikacjiD.Ricardo,trzyinneprace.IchautoramibyliE.West,R.TorrensiT.R.Mal-
thus.Każdyznichniezależniesformułowałteorięrentyróżniczkowej.Wymienieni
autorzyzapodstawęwyjaśnieniatejrentyzgodnieuznalizjawiskomalejącychprzy-
14Fizjokracipomyliliproblemfizycznegopomnażaniaproduktów,któreówcześniezachodziło
rzeczywiścietylkowrolnictwie,ztworzeniemwartościproduktu.Stądteoriępracyprodukcyjnejfi-
zjokratówuznanozabłędną.
15Zdaniempolskichfizjokratówprzyszłośćpolskiegorolnictwapowiązanajestzwmiaręsamo-
dzielnądrobnągospodarkąchłopską.
16B.Czyżewski:Kategoriarentygruntowejwekonomiinurtugłównegoijejwspółczesnezasto-
sowania.JournalofAgribusinessandRuralDevelopment(www.jard.edu.plzdnia11.01.2011),s.2.
17Tamże,s.2.
21
