Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
WiekXIII
2.
Trzebnica,kościół
Cysterek
najważniejsze,czywręczkoniecznedofunkcjonowaniaklasztoruskrzydło
wschodniewznoszonodopieropodwudziesto-,trzydziestoletniejprzerwieod
czasubudowykościoła(zwyjątkiemJędrzejowa,gdzierzeźbakapitularzazan-
tykizującymigłowicamiwykazujeanalogiezburgundzkimPontigny).Jeśli
wnętrzaklasztornezachowywałyformypóźnoromańskie,towynikałotoztra-
dycjonalizmu.Wkolejnymetapiepowstawałwolnostojącybudynekrefektarza,
zwykledopieropóźniejinkorporowanywskrzydłorównoległe(północnelub
południowe)dokościoła;wąchockirefektarztrzebadatowaćnadrugąpołowę
XIIIwieku.Realizacjęprzeznaczonegodlakonwersówskrzydłazachodniego
przeciąganopoXVIstulecie.Wszystkotomusiałoodpowiadaćnietylkoma-
łymrozmiaromkościołów,aleinielicznejobsadziekonwentów.Niebyłozjawi-
skiemlokalnym,leczznanymzinnych,znaczniebogatszychkrajów9.
Cystersi,weFrancjikonserwatywni,kontestującygotykkatedralny,wPol-
scestalisięwmimowolnymi„pionieramigotycyzmu”(WładysławŁuszczkie-
wicz),zwłaszczanaŚląsku.Tutaj,jakiwWielkopolsce,kościołyklasztorów
wywodzącychsięzopactwśrodkowoniemieckichmiałyplanyzróżnicowane.
Wprawdzieprzeważałrzuttradycyjny,bowiązany,alełączonogozrozbudowa-
nymtrójnawowymchóremobwiedzionymkaplicami.Cystersiśląscywprowa-
dzalielementywczesnogotyckiezdecydowanieiniecowcześniejniżwMało-
polsce.Założonyw1203rokunaromańskimrzuciewiązanymkościółCysterek
wTrzebnicy10(il.2)jestbazylikątranseptowązkaplicamiwschodnimiiempo-
rąmniszek(niezachowaną)wnawiegłównej.Sklepienieżebrowewystąpiło
fragmentaryczniejużwnapołyromańskiejkrypciewschodniej,ukończonej
w1214roku,anastępniepodemporą.Próczprofilużeber–prostokątnego
zwałkowyminarożami(wnawiegłównej)–pojawiłsiętypowogotyckiprze-
krójgruszkowy.Gotycyzującesątakżespłaszczonebazyfilarów,awkonstruk-
9Ibidem,s.181–183.
10Z.Świechowski,ArchitekturaromańskawPolsce,Warszawa2000,s.253–258.
