Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Graczewkulturze
Wpewnymsensienatenhistorycznywymiarfunkcjonowanialudyczno-
ścizwracazresztąuwagęrównieżHuizinga.Świadczyotymjużsamtytuł
przytoczonejtuksiążkijegoautorstwa–Homoludens.Tałacińskanazwa
opartajestnakonstrukcjijęzykowejparalelnejdotejstosowanejwtrady-
cyjnejmyśliantropologicznej,dążącejdoukuciasyntetycznejdefinicjiistoty
człowieka
6
.Holenderskiteoretykprzytaczawtymkontekściedwainne
określenia–homosapiens
7
orazhomofaber
8
–iproponuje,bywprowadzonej
przezniegonowej,tytułowejkategorii(oznaczającejczłowiekabawiącego
się)przyznaćnależnejejmiejsceoboktegodrugiego.Historycznośćtej
optykiprzejawiasięprzyzałożeniu,iżprzytoczoneokreśleniaczłowieka
–podobniejakwieleinnychimpokrewnych–sąkolejnymistadiamiroz-
woju,akcentującymikluczowedladanegomomentucywilizacyjnego(lub
wręczewolucyjnego)właściwościoraz/lubokolicznościwyznaczającestan-
dardludzkichdoświadczeńczyzachowań.Homofaberorazhomoludens
niemusząprzytymbyćpostrzeganejakodwaróżneetapy,leczjakodwa
wariantynazwydlategosamegoetapubądźpoprostuowocedwóchrów-
norzędnychsposobówpostrzeganiaaktualnegoetapu,kładącychakcentna
innewłasnościbądźczynniki.Huizingasugeruje,iżzabawapełnifunkcję
niemniejistotnądlazdefiniowaniaczłowiekaniżjegozdolnościtwórcze.
Wniosektenuzupełniamiędzyinnymiobserwacją,żetowłaśniezabawa
leżyupodstawkażdejludzkiejaktywności.Takteżmożnastreścićlogikę,
zktórejwywodzisiętezaoludycznymcharakterzekulturynapoziomie
makro,anaktórejholenderskiteoretykbudujeswójwywód.
Przyrefleksjinapoziomiemikro,ewokującejrozważanianatematpo-
szczególnychzjawiskngrowych”wkulturze,niechodzibynajmniejjedynie
okonstatację,żeartefaktykulturyzaliczającesiędokategoriigierwciąż
zyskująnapopularnościicorazwyraźniejzaznaczająswojemiejscepośród
innychtekstówkultury.Istotątakiejrefleksjiniejestteżwyłączniestwier-
dzenieodywersyfikacjitakichartefaktówczychoćbypróbaichklasyfikacji.
Nawetjeślirozszerzymyperspektywęoinnezjawiskaludyczne,np.takie
ocharakterzeperformatywnyminietekstualnym(wtymsportalboniektó-
reinneodmianygierizabaw),będzietowciążzbytograniczającespojrzenie
przypróbieuchwyceniazabawowejspecyfikikulturyzarównowujęciuogól-
nym,jakinapoziomieszczegółowychprocesów.Błędembyłobyrównież
ograniczaćsiędorozważańdotyczącychfestiwalizacjiikarnawalizacjiżycia
6
Por.M.Banaszkiewicz,Zabawa-icoztegowynika?,[w:]T.Paleczny,R.Kantor,
M.Banaszkiewicz(red.),Kulturazabawy,Kraków2012,s.9.
7Nazwahomosapienstłumaczonajestzwyklejakonczłowiekmyślący”albonczłowiek
rozumny”.
8Nazwahomofabertłumaczonajestnaróżnesposoby,spośródktórychnczłowiekpra-
cujący”,nczłowiekzręczny”czy,preferowanyprzezHuizingę,nczłowiektwórczy”(nManthe
Maker”)ciesząsięszczególnymuznaniem.Termintenakcentujeumiejętnośćczłowiekado
kontrolowaniaikształtowaniaswojegootoczeniapoprzezkreacjęipracę.
