Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TRYKTRAK
36
PodkoniecXVw.weWłoszech,Francji,Hiszpanii,SzwajcariiiHolandiitryktrak
pokonałjużwłaściwietrwającesetkilatzakazy,główniekościelne.Radymiejskieze-
zwalałyjużgraćwtryktraka,bylestawkiniebyłyzbytwysokie.Zakazyikaryutrzy-
mywałysięjeszczenauniwersytetachiwcechachrzemieślniczych-aleionezcza-
semustąpiły.Tryktrakostateczniezwyciężył.Przezsetkilatwalczyłopozycjęgry
uznanejiważnej,agdysięniąstał,zacząłchylićsiękuupadkowi.
Trwałotojednakdługo,bardzodługo.Wtryktrakazzapałemgrywanonadworze
francuskiegokróla-słońce,LudwikaXIV
,stwarzająccoraztonowewariantygry;
wXVIIw.tryktrakbyłulubionąrozrywkąigrąkleruwAnglii.DopieroXIXw.przy-
niósłpierwszeoznakistarzeniasięgryijejzapominania,aitoniewszędzie.
Możnawięcpowiedzieć,żetryktraktowarzyszyrozwojowicywilizacjiikulturyeu-
ropejskiejodchwili,gdyzaczęłasięonadynamiczniekształtować.
WkażdymraziejednymzpopularniejszychwXw.utworówpoetyckichbył„Ver-
susAcbrannideludotabularum”,otryktrakuwzmiankujeklasyczna„PieśńoRolan-
dzie”stwierdzając,żejesttograłatwiejsza,aleciekawszaniższachy.
KsiążęgermańskiSibotoszNeuenberguw1180r.wtestamencierozporządził,co
pojegośmierciuczynićnależyzulubionymi,ażczterema,kompletamiplanszipio-
nówdogrywtryktraka.AlfonsXhiszpańskiw1283r.opisałjuż15różnychwarian-
tówtejgry;wlatach1300-1500tuzinamiwychodziłytryktrakowekompendiaizbio-
ryzadańiprzepisówtaktycznychgry.AwRosjitryktrak,wygnanyizabroniony
oficjalnieiskutecznienawielelat,zrehabilitowanyzostałoficjalnie:starągrę,modną
nazachodzieEuropy,sprowadziłdoswegokraju,jakwieleinnychnowinek,obcinają-
cybrodybojaromświatłycarPiotrWielki.
WXVIIw.wybuchłaożywiona,połaciniejeszczeprowadzonapolemikaulotek
ibroszurmiędzyFrancuzamiaNiemcami,każdabowiemztychnacjisobieprzyzna-
wałazaszczytwynalezieniatryktraka,najpiękniejszejzgier.
Polemikataniedoprowadziładowyjaśnieniasytuacji.Droga,poktórejtryktrakdo
nasdotarł,jesthistoryczniesprawdzona(Fenicja-Grecja-Rzym),większośćjejeta-
pówodbyłasięrzeczywiście,aleniebyłatodrogajedyna.
Staraperskagranardshirlubnard(wzmiankowanawTalmudzieBabilońskim)to
przecieżtakżetryktrak.Staroperskaopowieść„Chatrang-namak”,powstaławlatach
650-850n.e.,omawiającanarodzinyszachów,mówiotryktrakujakoogrzejużstarej.
Samąperskąnazwęgry-„nardshir”-ludowaetymologiakojarzyłazArdshirem,kró-
lemPersów,bardziejnamznanympodzeuropeizowanymimieniemArtakserksesa.
Władcatenmiałbyćwynalazcąulubionejgrypoddanych.WkażdymraziegdyArabowie
zdobyliPersję,tryktrakzdobyłArabównadługo,naznaczniedłużej,niżonipodbiliPer-
sję.Arabówgrającychwtryktrakamożnaidzisiajoglądaćwkairskichkawiarniach.
FormairegułygrywcalesięniezmieniłyodczasówHarunaal-Raszyda,naktóre-
godworzeonsamzrodzinązzapałemgrywałwtryktraka,choćuprzedniozałożycie-
leczterechszkółsprawiedliwościmuzułmańskiejsurowotęgrępotępiliuznając,że
jest„haram”,zabronionadlawszystkichmuzułmanów.
ltauchwała,podobniejakuchwałysynodówchrześcijańskich,nieokazałasięsku-
teczna.Tryktraknawetwokresieburzliwegorozwojuszachówwpierwszychlatach
ichistnieniatrzymałsiękrzepko,byłkonkurentemszachów.Swoistą„ideologię”do
tejkonkurencjidwugierdorobiłkalifal-Mamun(zmarływ833r.),którypowiadał,iż
woligraćw„nard”niżwszachy,bojeśliwszachyprzegra,samponosiwinę,przegra-
