Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HERBARTIREALIZM
41
kimpedagogiemPestalozzimskierowałagokupracompedagogicznym.Ibyłpierwszym
habilitowanymdocentempedagogiki(1802wGetyndze).Przeżyłżyciepoświęconewy-
łącznienauceinauczaniu,zdalaodsprawpublicznych.
Pismajegosątreścimetafizycznej,psychologicznejipedagogicznej:Allgemeine
Pädagogik,1806;AllgemeinepraktischePhilosophie,1808;LehrbuchzurEinleitungindiePhi-
losophie,1813;PsychologiealsWissenschaft,neugegründetaufErfahrung,MetaphysikundMathe-
matik,1824;AllgemeineMetaphysik,1828.Aleionbyłnieodrodnymsynemswegonaro-
du:pisałouszlachetniającymwpływiesłużbywojskowejiogłosiłrzeczOdobrowolnym
posłuszeństwiejakopodstawieprawdziwegozmysłuobywatelskiegowmonarchiach.
POPRZEDNICY.Herbartnazywałsiebiekantystą,alewrzeczywistościłącznośćjego
zKantembyłanikła.IontakżeodszedłodKanta,tylkożewinnymkierunkuniż
większośćkantystów.Wprzeciwieństwiedonichkładłnacisknarealistyczneskładniki
Kantowskiejteorii.JegoujęcieKantabyłojednostronne,ifilozofiajegowypadłabardzo
odmiennieodKantowskiegokrytycyzmu.
Dołączyłdońdwamotywy:jednymbyłnaturalizmimechanizm,drugimzaśplu-
ralizmiindywidualizm;jedenmiałoddawnazwolennikówwfilozofii,drugibyłrepre-
zentowanyprzedewszystkimprzezmonadologięLeibniza.ObazajęływfilozofiiHer-
bartawięcejmiejscaniżmotywykantowskie.
POGLĄDY.1.N
ATURALNYOBRAZŚWIATA
.Herbarttwierdził,żepoznanieopierasię
nadoświadczeniu,aledoświadczenierozumiałposwojemu.Sądził,żemaonoza
przedmiotniewyobrażeniarzeczy,jakchciałKant,leczsamerzeczy,iniechaotyczną
różnorodność,którąumysłmusidopieroporządkować,leczuporządkowanyprze-
strzennieiczasowoświat.
Wracałtymdopotocznegopoglądu,odktóregoodszedłbyłKantorazjego
idealistyczninastępcy.Oninieliczylisięzpotocznymiprzekonaniami,Herbartzaśprze-
konaniateuważałwłaśniezajedynymożliwypunktwyjściaioparciadlafilo-
zofii.Aletwierdził,że,będącjejniezastąpionympunktemwyjścia,niesąwcalepodob-
nedojejostatecznegowyniku.Poprostudlatego,żeniesąprawdziwe,aniemogąbyć
prawdziwe,gdyżsąsprzeczne.Izadaniemfilozofiijestzastąpićjeprzezinne,wolneod
sprzeczności.Wnaczelnychpojęciach,jakimioperujemyślpotoczna,tkwiwedleHer-
bartasprzeczność.Przedewszystkimwsamympojęciu„rzeczy”:rzeczjestbowiem
jednością,azarazemjestmnogością,gdyżposiadaróżnorodnewłasności;jestskończo-
na,azarazemjakoprzestrzennajestpodzielnawnieskończoność.Taksamosprzeczne
jestpojęcie„własności”rzeczy:własnościsąbowiemzależneodrzeczy,którymprzysłu-
gują,azarazemsąodnichniezależne,bouwarunkowaneprzezinneczynniki,naprzy-
kładbarwajestuwarunkowanaprzezświatło.Równieżipojęcie„jaźni”byłodlaHerbar-
tasprzeczne:bojaźńjestjednością,azarazemniąniejest,skoroobejmujewielestanów
psychicznych.Podobnesprzecznościwidziałtakżewinnychpojęciach,zapomocąktó-
rychmyślpotocznaformujenasznaturalnyobrazświata.
