Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pozostałeplanetyobiegałySłońce,awięcwrazznim
takżeZiemię.Tensystem,utrzymującynieruchomość
Ziemi,byłakceptowanyprzezKościół.
W1609r.JohannesKeplerwydałswewielkiedzieło
Nowaastronomiaopartanaprzyczynach,czylifizykanieba,
wyłożonaprzezobjaśnieniaruchugwiazdyMarspodług
obserwacjiTychonaBrahe.Podałtamdwapierwszepra-
waruchuplanet,nazwanedziśjegonazwiskiem.Kepler
niewierzył,żeśrodkiemświatamożebyćpunktmate-
matyczny.TakbyłowsystemieKopernika,który,zacho-
wującorbitykołoweplanet,musiałumieszczaćich
środkipozaSłońcem.WewstępiedoNowejastronomii
Keplerkrytykowałtenpogląd,podkreślając,żeplanety
musząkrążyćwokółjakiegościałamaterialnego.
Keplerutrzymywałnadalstarożytnązasadębezwład-
ności,jakoskłonnościciałdopozostawaniawspoczyn-
ku.Ruchwymagałzatemsiły.Ruchkołowyuważałza
naturalnywtymsensie,żeniewymagałonsiłyprzy-
ciągającej,utrzymującejciałowstałejodległościod
środka.PodwpływemlekturydziełaGilbertaKepler
uznał,żeprzyczynątegoruchunaturalnegojestmagne-
tyzm.Twierdziłmianowicie,żezeSłońcaemanujesiła
magnetyczna,jakbyUszprychy”,którepopychająpla-
netypoorbitach,ponieważSłońceobracasięwokół
osi,awrazznimteUszprychy”.PodobnieobrótZiemi
wokółosiwymuszaruchKsiężycapoorbicieziemskiej.
Poodkryciu,żeorbityplanetniesąokręgami,leczelipsa-
mi,Kepler,wceluwyjaśnieniazmianodległościplanet
odSłońca,zaproponowałskomplikowanymechanizm
opartynabiegunowościmagnetyzmu.
Trzeciepraworuchuplanet,stwierdzająceproporcjo-
nalnośćkwadratuokresuobieguplanetydosześcianu
jejśredniejodległościodSłońca,ogłosiłKeplerw1618r.
wdzieleHarmonicesmundi(Harmoniaświata).
FrancuzRenéDescartes(Kartezjusz)pierwszyzrozu-
miał,żeruchjednostajnyprostoliniowyjeststanem
ciałaniepoddanegowpływomzewnętrznym,podobnie
jakjegospoczynek.W1644r.wydałdziełoPrincipia
philosophiae(Zasadyfilozofii),gdziepodałprawanatury,
zktórychpierwszedwazawierałypoprawnązasadę
bezwładności.
Kartezjuszpodjąłpróbęutożsamieniafizykiziemskiej
ifizykiniebieskiej.Rozważałporazpierwszyconatus
recedendiacentro–skłonnośćciałdooddalaniasięod
środka.Szukającmechanizmuutrzymującegociałona
orbiciekołowej,Kartezjuszprzyjąłistnieniewirówsubtel-
nejmateriiwypełniającejcaływszechświat.Towłaśnie
ciśnieniewywieraneprzezwir,któregośrodkiemjest
Słońce,miałoutrzymywaćplanetynaichorbitach.Ruch
satelitówispadekswobodnyciałbyłzkoleiwywołany
przezmniejszewiry,którychśrodkamibyłyplanety.
MatematycznewyrażenienaconatusznalazłChristiaan
Huygens,którynazwałgosiłąodśrodkową–viscentri-
fuga.
KartezjanizmutrzymywałsięażdopołowyXVIIIwieku,
ponieważjegozaletąbyłapoglądowość.Niemalkażdy
mógłsobiewyobrazićzjawiskawewszechświeciena
podobieństwopowszechnieznanychwirówwodywrze-
kach.Wszechświatmożnabyłowidziećjakomaszynerię,
wktórejoddziaływaniamiałycharakterkontaktowy.
WpracySidereusnuncius(Posłaniezgwiazd),ogłoszo-
nejwmarcu1610r.,Galileuszpodałwynikiswych
obserwacjiastronomicznychprzyużyciulunety,którą
niecowcześniejwynalezionowHolandii.Galileuszza-
obserwowałgórynaKsiężycu,odkryłczterysatelity
Jowisza,fazyWenusiplamynaSłońcu,atakżewyka-
zał,żeDrogaMlecznatoskupiskobardzowielugwiazd.
Stałsięonodrazunajsławniejszymuczonymówczesne-
goświata,aponieważgłosiłpoparciedlasystemuKo-
pernika,októrymprzedtemdyskutowalitylkonieliczni
specjaliści,sprawastałasięgroźnadlaKościoła,ciągle
podtrzymującegotradycyjnygeocentryzm.Wmarcu
1616r.dziełoKopernikazostałoumieszczonewIndeksie
ksiągzakazanych,aGalileuszowizakazanobronićhelio-
centryzmu.Doprowadziłotowkońcudogłośnegoproce-
suGalileuszaiwyrokuskazującegogow1633r.nadoży-
wotniaresztdomowy.
Galileuszauznajemyzajednegoztwórcównowo-
czesnejmetodynaukowej,ponieważwodróżnieniuod
starożytnychfilozofównawoływałdostworzenia,napod-
stawiedoświadczeń,ścisłegomatematycznegoopisu
zjawisk.Naprzykładdawnepytanie:UDlaczegociała
spadają?”zastąpiłprzez:UJakciałaspadają?”.Napod-
stawieeksperymentówidedukcjiodkryłm.in.prawo
spadkuswobodnego,wykazał,żeruchpociskuodbywa
siępotorzeparabolicznymorazdoszedłdozasady
względnościruchu.Wynikitezostałyzawartewnajważ-
niejszymdlafizykidzieleGalileuszaDiscorsiedimostra-
zionimatematiche(Rozmowyidowodzeniamatematyczne)
przemyconymdoHolandiiiwydanymwLejdzie(1638)
pozazasięgiemInkwizycji.
Galileuszbardzoprzyczyniłsiędorozwojunaukioru-
chu,aleniezastanawiałsięnaddynamikąplanetwukła-
dzieKopernika,któregoprzecieżbyłpropagatorem.
Wswoichdziełachwypowiadałsię,żeplanetymogą
krążyćjedyniepotorachkołowychinigdyniezaakcepto-
wałodkryciaorbiteliptycznychprzezKeplera,atakże
wyrażałzdziwienie,iżtenprzypisywałprzypływymorza
wpływowiKsiężyca.WpołowieXVIIwiekuprawaKep-
leranadalniebyłypowszechnieznaneiakceptowane,
aleniektórzyautorzyzaczęlijużrozważaćUsiły”działa-
jącenaplanety.
Philosophiaenaturalisprincipiamathematica(Matema-
tycznezasadyfilozofiinaturalnej)IsaacaNewtona(1687)
3.WIEKXVII
23
