Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ROLNICTWOPODSTAWĄROZWOJUGOSPODARCZEGO
14
Wstosunkachzachodnioeuropejskichzależnośćfeudalnawystępowaławtrzech
formach:gruntowej,osobistejisądowej.Zkażdąformąbyłyzwiązaneosobne
świadczeniafeudalneiegzekwowanenajczęściejprzeztegosamegopanafeudal-
nego.Czasemjednakfunkcjonowałyniezależnieodsiebie;chłopbyłpoddanym
gruntowymjednego,apoddanymsądowyminnegofeudała.
ProcesfeudalizacjiwEuropieZachodniejzakończyłsięwX-XIw.Wtymczasie
wykształciłysięostatecznieformyfeudalnychświadczeńludnościpoddanejna
rzeczdworu(rentyfeudalne).Wposzczególnychkrajachwykazywałyonedaleko
idącezróżnicowanie.NajbardziejklasycznądrogęprocestenodbyłwAnglii,pół-
nocno-zachodniejFrancjiipółnocno-zachodnichNiemczech.Podstawowefunkcje
spełniałaturobociznaidaninywnaturze.Zczasemcorazwiększąrolęodgrywały
świadczeniadoraźneocharakterzepodatkówpośrednich.Obłożononiminiemal
wszystkieźródładochoduwobrębiewsi.Rozbudowanoteżsystemmonopoli
dworskich.Byłyobszary,gdziechłopzachowałwiększystopieńniezależnościgo-
spodarczej.WpółnocnejHolandiipańszczyznawogóleniezostaławprowadzona,
anaPółwyspieSkandynawskim,wHiszpaniiiweWłoszechświadczenianarzecz
dworuniebyłytakdotkliwe.
FeudalizmwEuropieZachodniejwykształciłsięjeszczeprzedpowstaniem
państwapolskiego.WPolsceniedoszłodoukształtowaniahierarchiilennej,
natomiastwładcaprzejąłodwspólnotterytorialnychiplemiennychzwierzchnią
własnośćcałejziemi(regaleziemne).Tęwłasnośćorazpowinnościchłopskie
przekazywaliwładcyKościołowiimożnym(immunitety),uwalniająctworzącą
sięwtensposóbwłasnośćfeudalnąodingerencjipanującego.Podobniepełną
własnośćziemi,ograniczonąjedynieobowiązkiemsłużbywojskowej,osiągnęli
rycerze.DoklasyfeudalnychposiadaczynależałteżKościół,aściślej-biskupi
iopaci.PozycjaKościołaumacniałasięwrazzcorazwiększymoddziaływaniem
religiinażyciespołeczne,wspieraniemorganizmupaństwowegoprzezkościelne
instytucjeistrukturyorazrozwojemwłasnychpodstawmaterialnych.
Stanszlacheckibyłszczególnieuprzywilejowany.Wjegorękachpozostawała
władzapolityczna.Stanchłopskiznajdowałsięwsytuacjinajtrudniejszej.Ludność
chłopskabyłabardzozróżnicowana.Wskładtejgrupyspołecznejwchodziliwolni
właściciele,atakżeniewolnicyosadzeninaroli.Chłopiwdobrachksiążęcych
(królewskich)podlegalibezpośredniopanującemu.
Charakterystycznejestto,żewokresiepoczątkowymfeudalizmudominuje
gospodarkanaturalna.Tensystemekonomicznynależywpraktycerozumiećjako
tendencjędosamowystarczalności.Wgospodarcenaturalnejprzeważającaczęść
wytwarzanychdóbr,azwłaszczasiłyroboczej,nieprzechodziprzezrynek.Niema
zatemwartościwymiennej,któramogłabydecydowaćooptymalnymsposobieich
wykorzystaniawprocesiegospodarowania.Typowąjednostkąprodukcyjnąjest
drobne,samowystarczalnegospodarstwochłopskie.
Rolnicyobciążenistałymidaninamiilicznymipowinnościamimieliograniczone
możliwościregularnejeksploatacjiwłasnychgospodarstw.Nadwyżkachłopskiej
siłyroboczejbyławykorzystywanadowykonywaniapracrzemieślniczychizajęć
specjalnych(ludnośćsłużebna).
