Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.2.Przesłankiprzejściadogospodarkifolwarczno-pańszczyźnianejwPolsce
3.2.Przesłankiprzejściadogospodarki
folwarczno-pańszczyźnianejwPolsce
Spadekdochodówszlachtyawzrostjejpotrzeb.WPolsceuschyłkuśredniowiecza,
główniewwynikuobniżeniasięrealnejwartościczynszów,pojawiłasiętendencja
dospadkudochodówszlachty.Czynszutrzymywałsięnadal,aletraciłuprzednie
znaczeniegospodarczewobecwzrostucenwyrobówrzemiosła,usługizbożaoraz
ogólnegospadkusiłynabywczejpieniądza.Efektspadkuwartościrentpogłębiło
znacznepowiększeniesięstanuszlacheckiegowPolsce.
Zarazemrosłypotrzebyzwiązanezprzechodzeniemrycerstwadozajęćzie-
miańskich,zrozwojemichświadomościikultury(wpływyrenesansu)orazdą-
żeniemdocorazbardziejwygodnegożyciadomowego.PozycjaszlachtywPolsce
wymagałaodpowiedniegostatusumaterialnegoorazutrwaleniaizabezpieczenia
gowstanowymspołeczeństwie.Ujawniłasięzatemrosnącadysproporcjamiędzy
dochodamiapotrzebami.Zmierzającdopoprawyswychdochodów,szlachtado-
strzegłakoniecznośćuaktywnieniasięekonomicznego.Czynnikamisprzyjającymi
realizacjitegocelubyłopojawieniesiędogodnychwarunkówzbytupłodówrolnych
narynkuwewnętrznymizagranicznym(gwałtownywzrostcenirosnącypopyt)
orazpoddaństwochłopów.Wiązałosiętozuzyskaniemprzezszlachtędominacji
politycznejwpaństwie.
Wzrostpopytuwewnętrznegoizewnętrznego.Wliteraturzeprzedmiotunie-
jednokrotnieforsujesiępogląd,żedecydująceznaczeniedlaukształtowaniasię
gospodarkifolwarczno-pańszczyźnianejwPolscemiałrosnącypopytEuropy
Zachodniejnazboże.Ztezątąniemożnasięzgodzić,zważywszynafakt,żeprze-
mianygospodarczeispołecznewPolscebyłygłównieuzależnioneodpojemności
rynkuwewnętrznego.SzlachtapolskajużwXVw.zwiększyłaprodukcjęrolną,
dążącdozaspokojeniarosnącegowyraźniepopytunażywność.
PojemnośćrynkuwewnętrznegowzrosłapoważniewXViXVIw.,kiedydokonał
sięszybkirozwójmiast,rzemiosłaihandlu.Udziałludnościmiejskiejwogólnym
zaludnieniukrajuosiągnąłwXVIw.niemal25%.W2poł.XVIw.naobszarze
KoronyiPrusKrólewskichbyłoponad700miastimiasteczek.Wokresietym
ludnośćGdańskaprzekroczyła40tys.,Krakówzbliżałsiędo20tys.,wcześniej
liczbętęosiągnąłWrocław.Poznańliczyłjużok.15-16tys.mieszkańców.Szybko
rozwijałasięWarszawaiLublin(po10tys.mieszkańców).
ZapanowaniaKazimierzaWielkiegonastępujedynamicznywzrostpro-
dukcjirzemieślniczejorazjejspecjalizacja.Cechyzapewniałyswymczłon-
kommonopolprodukcji,ograniczającrównocześniewarunkiwytwórczości
izbytuwyrobówrzemiosła.
Wnowychwarunkachnastąpiłtakżewzrosttowarowościgospodarkichłopskiej.
WXVw.szlachtabyłazainteresowana,abychłopmógłjaknajlepiejsprzedać
wmieścieswojeprodukty,gdyżodtegozależaławysokośćiregularnośćuzyski-
43
