Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.ROZKWITIUPADEKGOSPODARKIFOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANEJ
54
pozycjęuzyskałfolwarkpański.Zmianatabyławynikiempozaekonomicznej
(politycznej)władzyszlachtywpaństwieiwXVIw.zaprocentowaładobrymi
efektamiekonomicznymi.Wówczasteżfolwarkspełniałpozytywnąrolęwpolskiej
gospodarce.
3.4.Kryzyssystemufolwarczno-pańszczyźnianego
W2poł.XVIIiw1poł.XVIIIw.wystąpiłostrykryzyssystemufolwarczno-
-pańszczyźnianego.Towarzyszyłmuogólnyupadekgospodarczyrolnictwa,rze-
miosłaihandlu.Nastanówzłożyłosięwieleprzyczyn.Donajważniejszych
należyzaliczyć:przyczynypolityczno-ustrojowe,nawrótdogospodarkinaturalnej
wsektorzechłopskim,upadekmiast,depresjęcenzbóżwEuropieZachodniej
orazwyniszczającewojny,epidemieiklęskigłodu.
Przyczynypolityczno-ustrojowe.WXVIIw.,azwłaszczaw2połowietego
stulecia,pozycjapolitycznaszlachtyzostałapoważnieosłabiona.Decydujący
wpływnawładzęwpaństwiewywierałaoligarchiamagnacka,którazawładnęła
aparatemimajątkiempaństwowym,siłamizbrojnymiorazwymiaremsprawie-
dliwości.Magnacipiastowalinajważniejszestanowiskaigodności,traktującje
przedewszystkimjakośrodekumocnieniaswychwpływów,pozycjiswegorodu
czyteżstronnictwamagnackiego.Zczasemegoizmiprywatastałysięgłównym
motywemwichdziałalnościpublicznej.Jednocześniepostępowałademoralizacja
szlachty,stawałasięonadogodnymnarzędziemwrękumagnatów.
Rządymagnatówipostawaszlachtydoprowadziłydodezorganizacjicentralnego
organuwładzy-sejmu.Wykorzystujączasadęliberumveto,magnacizrywalisejmy,
abyniedopuścićdouchwałdlanichniepożądanych.Wdrugiejpołowiepanowa-
niaJanaSobieskiegowiększośćsejmówzostałazerwana.Anarchiapogłębiłasię
wokresierządówsaskich,np.zaAugustaIIIanijedensejmzwyczajnyniedoszedł
doskutku.Wmiaręjakdziałalnośćsejmubyłacorazbardziejparaliżowana,do
większegoznaczeniadochodziłysejmiki.Zyskiwałyoneszerokieuprawnienia
skarbowe,wojskoweiadministracyjne,codoprowadziłododecentralizacjiwładzy
państwowej.Sejmikistałysięnajdogodniejsządlamagnatówformąrządzenia
krajem.Zanikłozainteresowaniesprawamiogólnopaństwowymi,corazwięcej
możnychiszlachtybyłonausługachobcychdworów,apaństwaościenneinge-
rowaływsprawywewnętrzneRzeczypospolitej.
Nawrótdogospodarkinaturalnejwsektorzechłopskim.Womawianymokresie
dałaosobieznaćpodstawowasprzecznośćfeudalizmu-związanazistnieniem
przymusupozaekonomicznego-jakazachodziłamiędzyszlacheckąwłasnością
aprodukcjąwykonywanąrękomapozbawionychtejwłasnościchłopów.Odbijało
siętoniekorzystnienagospodarcerynkowej,cowrezultaciebyłotakżeniepomyśl-
nedlaszlachty.Pogłębiałasięrównieżsprzecznośćmiędzypoziomemdochodów
apoziomempotrzebszlachty.Próbyprzezwyciężeniatejsprzecznościprowadziły
dorozwinięciapoddaństwaipańszczyznyorazzmniejszeniaprodukcjitowarów