Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Położenieludności
rolnictwa,podstawowejpodówczasdziedzinyprodukcji.Gospodarkafeudalna,
23
któradotychczasprodukowałajedynienapokryciewłasnychpotrzeb,zaczęła
przynosićnadwyżki.Równocześniejednakwzrastałastopażyciowafeudałów
iznacznaczęśćtychnadwyżekwformiezwiększonejrentynaturalnejprzecho-
dziładorąkpana.
Wtejsytuacjipowolipolepszałosiępołożenieludnościchłopskiej.Dopiero
wXII,azwłaszczawXIIIw.,wwynikuprocesuoczynszowaniaizmniejszenia
wysokościdanin,stopażyciowawłościanuległawyraźnejpoprawie.Wrazzupły-
wemczasustanten,podobniejakszlacheckiimieszczański,uległdalekoidącemu
rozwarstwieniu.
WiekXIVprzyniósłEuropieZachodniejzastój,którywwielukrajachprzerodził
sięwostrykryzys.Trudnościgospodarczezostałypogłębioneprzeznawiedzające
jąklęskielementarne.Katastrofalneskutkispowodowałaepidemiatzw.czarnej
śmierci,któradziesiątkującod1348r.ludnośćEuropy,przyczyniłasiędozała-
maniajejekonomiki.Wlatach1348-50zmarłopowyżej1/3ludnościEuropy.
CzarnaśmierćominęłaPolskę.Wtakichwarunkachpogorszyłsięstatusmate-
rialnychłopstwa,mimożepoddaństwostawałosięzjawiskiemcorazrzadszym.
Zdarzałosięteż,żechłopi,zmuszeniprzezswychpanówdowykupywaniasię
zpoddaństwa,popadaliwciężkiezadłużenieulichwiarzy,codoprowadzałoich
docałkowitejruiny.
Epidemie,nieurodzajeinieustającewojnypogarszałypołożenieludnościwiej-
skiej,stanowiącpodatnepodłożedlawszelkiegorodzajuruchówantyfeudalnych.
Napocz.XIVw.doszłodowojnychłopskiejwpółnocnychWłoszech.Nalata
1323-28przypadabuntchłopówflandryjskich.Wystąpilioniprzeciwuciskowi
zestronyszlachtyorazmaterializacjiżyciakleru.Wlatach50.doszłodomaso-
wychzaburzeńweFrancji,zwanychpogardliwieżakerią(odpopularnegoimienia
wśródchłopstwa-Jacques).Szerokizasięgspołeczny(chłopiwrazzpospólstwem
wmiastach)miałopowstaniewAngliiw1381r.,naczelektóregostanąłWatTyler.
Odmienniewśredniowieczukształtowałsięstatusmaterialnypolskiegospołe-
czeństwa.Przemiany(ustrojowe,organizacyjneitechniczne),którebyłyzwiązane
zpowstaniemirozwojemwielkiejwłasnościziemskiej(X-XIIw.),doprowadziły
dorozwojurolnictwaiwzrostujegowydajności.
Ocenawydajnościrolnictwawkońcuśredniowieczajestwysocehipotetycz-
na.Napodstawiefragmentarycznychdanychodnoszącychsiędogospodarstw
chłopskichszacujesięprzeciętnyplon4zbóżna4-5ziarenz1ziarnawysiewu,
coprzyuprawietrójpolowejpowinnodać55-69q/łana.Orientacyjneplonywe
wczesnymśredniowieczuwynosiły2-3ziarna,nastąpiłzatemprawie2-krotny
wzrostwydajnościwpolskimrolnictwiewokresieschyłkuśredniowiecza.Zbliżone
plonyosiąganowówczaswEuropieZachodniej.
Tympozytywnymprocesomtowarzyszyłostopnioweuzależnianiecorazto
nowychkategoriiludnościodmożnychorazstopniowywzrostjejwyzysku.
Zczasembędziesiępogłębiaćdysproporcjamiędzywłaścicielamiaichpodda-
nymiwkorzystaniuzefektówpostępugospodarczego.Doprowadziłaonado
