Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.1.PrzemianywrolnictwieeuropejskimXV–XVIIIw.
kowo-wschodniejEuropy:(1)przytłaczającadominacjarolnictwawekonomice,
41
(2)ziemianiejesttowaremgłówniezdwupowodów-szlacheckiegomonopolu
posiadaniaziemiimniejszejdochodowościmajątkówziemskichodstopypro-
centowejpożyczekpieniężnych,(3)całkowitypodziałsiłwytwórczychwrolnic-
twiemiędzywieśifolwark,(4)efektywneinstytucjonalnebarierymobilności
społecznejigeograficznej,zwłaszczachłopów(poddaństwo),(5)wszyscychłopi
grosświadczeńuiszczająwrobociźnie,(6)przetwórstworzemieślniczeiprze-
mysłoweujętewramachwielkiejwłasnościziemskiejlubworganizacjicecho-
wej,(7)brakograniczeńprawnych,którekrępowałybyswobodęszlacheckich
decyzjigospodarczych,(8)dużaskłonnośćszlachtydokonsumpcjiluksusowej,
(9)istnieniewdostępnymkomunikacyjniepromieniukrajówsilniejgospodarczo
rozwiniętych,(10)brakinterwencjipaństwawżyciegospodarcze(nawettakich,
jakcłaocharakterzeprotekcyjnym).
Podstawątegosystemubyłagospodarkafolwarczno-pańszczyźniana.Istota
jejpolegałanatym,żefeudalniwłaścicieletworzyliwobrębieswoichwłości
własnegospodarstwarolne(folwarki),uprawianeprzypomocypańszczyź-
nianejsiłyroboczej.Wpoczątkowymokresierozwojugospodarkifolwarcznej
(XVi1poł.XVIw.)korzystanozpracypańszczyźnianejjeszczewdośćskromnym
wymiarze.Dużąrolęspełnialiwówczaspracownicynajemni.Wpóźniejszychlatach
folwarkfunkcjonowałgłówniedziękipracychłopówpańszczyźnianych.Wzrosła
zależnośćosobistachłopaodfeudała-chłopwrazzeswymgospodarstwemzostał
całkowiciepodporządkowanypanu.Ztegowzględuwliteraturzehistorycznej
mówisięowtórnympoddaństwiechłopów.
WXVI-XVIIIw.systemfolwarczno-pańszczyźnianybyłdominującąformą
organizacjiprodukcjirolnejwpaństwachśrodkowo-wschodniejEuropy.Najpełniej
rozwinąłsięnaterenachwschodnioniemieckich(nawschódodŁaby)orazna
ziemiachpolskich,ukraińskich,białoruskichilitewskich,wmniejszymstopniu
naobszarzeCzech,SłowacjiinaWęgrzech.
W2poł.XVIw.wEuropieZachodniejrozpocząłsięwyraźny,długo-
trwałyruchzwyżkowycennawszelkiegorodzajudobra,określanyjako
rewolucjacen.
WXVIw.cenyżywnościwEuropiewzrosły4-5razywstosunkudo2-3-krot-
negowzrostucenproduktówrzemieślniczychiwynagrodzeńpieniężnych.Jedną
zprzyczyntychprzemianbyłnapływwielkiejilościkruszcówdoEuropypood-
kryciachgeograficznych.Do1550r.HiszpaniesprowadzilizNowegoŚwiatazłoto
isrebroowartościponad38mlnpesos.Obecniegenezęrewolucjicenwiążesię
główniezrozwojemgórnictwakruszcowegowEuropieorazzrozpowszechnieniem
sięsubstytutówpieniądzakruszcowego(listykredytoweiweksle).
Ekspansjakolonialnaprzyczyniłasiędopewnej,aczkolwiekbardzonierów-
nomiernejpoprawystopyżyciowejspołeczeństwawEuropieZachodniej.Zwięk-
szyłsiętakżeprzyrostnaturalny.Wlatach1500-1750ludnośćEuropywzrosła
z69do140mln.Wrezultaciepojawiłasiętrwałatendencjazwyżkowegopopytu
