Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.ROZKWITIUPADEKGOSPODARKIFOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANEJ
42
naproduktyżywnościowe(główniezboże).Byłtoczynnik,którywpłynąłna
przystosowaniesięustrojurolnegowkrajachśrodkowo-wschodniejEuropydo
zmienionejsytuacjinarynkuzachodnioeuropejskim.Przedewszystkimjednak
tendencjataprzyśpieszyławykształceniesięstosunkówkapitalistycznychwrol-
nictwieZachodu.
WXVI-XVIIIw.rolnictwobyłonadalpodstawąutrzymaniawiększościmiesz-
kańcówZiemi.Jednakżezkażdymwiekiemmalałjegoudziałwwytwarzaniu
dochodunarodowego.Podkon.XVIIw.wEuropieZachodniejmieszkałonawsi
ok.85%populacji.Wpoł.XVIIIw.zatrudnieniewrolnictwieznajdowało65%
Anglikówi75%Francuzów,SzwedówiWenecjan;wtymsamymczasierolnictwo
wytwarzało40-45%PKBAngliiiok.60%-Francji.
PrzeobrażeniawsektorzewiejskimwAngliinabrałyniebywałegoprzy-
śpieszeniaw2poł.XVIIIw.Wkońcutegowiekujużtylkotrochęwięcejniż
1/3czynnejzawodowoludnościbyłazatrudnionawrolnictwie.WWielkiejBry-
tanii,porazpierwszywhistorii,jedenczłowiekżywiłtrzechludzizajętychinną
pracą.Wpraktyceoznaczałoto,żejednogospodarstwomogłodostarczyćżyw-
ności12-15ludziom.PodobnetempoprzeobrażeńosiągnęłyjedynieNiderlandy.
WzrosławydajnośćplonówzhektarawprzodującychkrajachEuropy.WXVIIw.
wAngliiiNiderlandachuzyskiwano7ziarenzjednego,apodkon.XVIIIw.-już
10ziaren.Naprzeważającychobszarachdominowałajednakgospodarkaeksten-
sywna.Wokresie1500-1800średniawydajnośćzhektarautrzymywałasięna
poziomie5ziarenzjednego.
Osiągnięciatebyłymożliwedziękiprowadzeniugospodarkiintensywnej.
Udoskonalanosystemyupraw;trójpolówkęzacząłwypieraćpłodozmian,który
planowanonawetnakilkanaścielatnaprzód.Większąteżwagęprzykładanodo
nawożenia.Upowszechnionom.in.wapnowaniegleb.Postęptechnicznywrolnic-
twiebyłniewielki.Osiągnięciemstałosięzastosowaniemechanicznychsiewników
imłockarń.Przykłademintensywnegorolnictwabyłsystemnorfolski.Polegałon
nastosowaniupłodozmianu,wzmożonymnawożeniu,grodzeniu,długichzagonach
ipowstawaniuwielkichfarm.HrabstwoNorfolkwokresienajwiększegorozwoju
eksportowałowięcejzbożaniżresztaAnglii.
Wrolnictwiepojawiłysięnoweuprawy.Wpoł.XVIIIw.ziemniakibyłyjuż
codziennympożywieniemwnajbardziejpostępowychregionach.Corazwiększy
areałprzeznaczanonaroślinypastewne(brukiew,burakiimarchew)orazprzemy-
słowe(len,rzepak,barwnikiroślinne,chmielitytoń).PrawdopodobniezAmeryki
przybyłafasolaipomidory.
Znamiennącechątychczasówstałasiępostępującaspecjalizacjagospodarstw.
Gospodarzeporzucaliuprawymniejzyskowneizajmowalisiębardziejopłacalnymi.
NaprzykładwNiderlandachogromnezyskiosiąganozuprawtulipanów,urzetu
ilaki.Specjalizacjanieominęłatakżehodowli.WAnglii-główniezewzględu
napotrzebyprzemysłu-preferowanohodowlęrasowychowiec.WNiderlandach
stawianoprzedewszystkimnachówbydłaitrzodychlewnej.
