Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.3.Folwarkpańszczyźnianyijegoistota
Wielkośćfolwarkubyłazróżnicowana:odlłanulubnawetmniejwmajątkach
53
szlacheckichdokilkunastu,anawetkilkudziesięciułanówgruntówornychwdo-
brachwielkiejwłasnościziemskiej.Znaczniewiększerozdrobnienieposiadłości
szlacheckichwystępowałowzachodniejczęściPolskiniżwewschodniej:wWiel-
kopolsceiMałopolsceprzeważałyzdecydowaniemajątkijednowioskowe.
Wwarunkachrozkwitugospodarkifolwarcznejpojawiłysiępotencjalnemoż-
liwościrozwojusiłwytwórczych.Właścicielefolwarkówdysponowaliznaczny-
midochodami,przeznaczalijejednakgłównienakonsumpcję,częśćpodlegała
tezauryzacji
3
,atylkonieznacznesumyszłynainwestycje.Darmowasiłaro-
boczapozwalałaosiągaćrentębezwiększychnakładówinwestycyjnych.Stopa
zyskubyławprawdzieniska,aledochódglobalnydochodziłdoznacznychroz-
miarów.Rozwójsiłwytwórczychokazywałsięniewspółmiernydoistniejących
możliwości.
WXVIw.upowszechnionowPolscezastosowaniekoławodnego.Wyzyskanie
energiiwodnejstałosiębardziejróżnorodne.Młynysłużyłydoprzemiałuzboża
orazdowielupracwgórnictwieihutnictwie.Dziękienergiiwodnejmechanizo-
wanopracewfoluszachsukienniczych,wszlifierniach,tartakach,olejarniachoraz
wprzemyśleskórzanym(dowytwarzaniagarbnikaipolewaniaskór).Wsukien-
nictwieobokręcznegowrzecionapojawiłsiękołowrotekumożliwiającyrozwój
iudoskonalenieprzędzalnictwawełnyilnu.
WXViXVIw.corazczęściejdorobótpolowychużywanopługa.Kosa,stoso-
wanawzasadziedokoszeniatraw,stopniowo,wmiaręulepszaniaostrza,bywała
używanagłównienapograniczuśląskimdokoszeniazbóż.
Poprawieuległonawożeniegleby.Rozwójhodowliumożliwiałbardziejinten-
sywnenawożenieobornikiem.Wpoł.XVIw.zapoczątkowanoużyźnianiepól
szlamemzestawów,cowiązałosięzrozwiniętąhodowląryb.Zdarzałysięrównież
przypadkiodwadnianiapól.
Bardziejświatliziemianiestaralisięłączyćpraktyczneumiejętnościzteoretyczną
znajomościąmetodgospodarowania.Świadczyotymchociażbyprzetłumaczenie
najęzykpolskiwłoskiegodziełaPiotraCrescentyna,Opusruraliumcommodorum
libriXII.Możnamniemać,żepraktycznawiedzachłopskadotyczącagospodarowa-
nianiebyłagorszaodumiejętnościszlacheckich,skoroAnzelmGostomski,autor
pierwszejoryginalnejksiążkipolskiejorolnictwie,zatytułowanejGospodarstwo,
przykazujeswymoficjalistomuczyćsięsztukigospodarowaniaodwłościan.
Należyzdawaćsobiesprawę,żetylkoczęśćwłaścicielifolwarkówbyłaza-
interesowanawdrażaniempostępuwrolnictwie.Wrazznadejściemkryzysu
(XVIIw.)nastąpiłregreswagrotechnice.
Wokresierozwojugospodarkifolwarczno-pańszczyźnianejdokonałasięistot-
nazmianastrukturygospodarczej.Gospodarstwochłopskieutraciłoswąsamo-
dzielnośćistałosięjedynieelementempewnejcałości,wktórejdominującą
3Tezauryzacjapoleganagromadzeniuiprzechowywaniuwartościwformiepieniędzy,zło-
ta,srebra,kosztownościlubpapierówwartościowych.
