Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
antonioSabellicoipolidoroVirgili37.Ichdokonanianależyuznaćzaistotnenietylko
zuwaginaswoistezrehabilitowaniewierzeństarożytnych,nawiasemmówiącczęste
wrenesansie,alerównieżdlatego,żewłączyliwydarzeniaibohaterówbiblijnychdo
powszechnychdziejówpostęputechnologicznegoinaukowego38.
1.2.pojmowaniefunkcjihistoriiwdawnympiśmiennictwie
WantycznejGrecjinieistniałopojęciehistorii,dającesięsprowadzićdoprawideł
konkretnegogatunkuliterackiego.Uprawianonatomiastodmianypiśmiennictwahi-
storycznegozróżnicowanepodwzględemtematu,stopniajegoogólności,celówiza-
łożeńkompozycyjnych.Wyróżnianodziejecywilizacjiikultury(Herodot),historię
polityczną(Tukidydes,Ksenofont)orazhistorięuniwersalną(polibiusz).Każdaztych
odmiancharakteryzowałasięwłasnymikryteriamiopisu,przedmiotemrefleksjiispo-
sobamiujęciaposzczególnychwypadków.Tendencjamidominującymibyłynatomiast
chęćdostarczeniainformacjiorzeczachgodnychzapamiętania(pozbawionamoralizator-
stwa)ipróbyustaleniaorazzrozumieniaprocesówkierującychdziejami–obydwiepod-
porządkowanenadrzędnejfunkcjipoznawczej.Koncepcjeautorówgreckichpozwoliły
zbudowaćpodwalinyepistemologiihistorycznej.Stosowaneprzeznichmetodyoglądu
przeszłościdałypunktwyjściadorozwojudziejopisarstwajakodyscyplinynaukowej.
Whistoriografiirzymskiejmożnawprawdziespotkaćechatradycjigreckiej,jed-
nakżewyraźniejestwniejdostrzegalnyodmiennysposóbuprawianiadziejopisarstwa.
Służyćmiałoonoprzedewszystkimrealizacjiideiromanocentryzmu.autorzy,tacy
jakLiwiusz,SwetoniuszczyTacyt,kładlinacisknaprzeszłośćwłasnegopaństwa,którą
uznawalizawyraźnieodmiennąoddziejówinnychnacji.Dążyliprzytymdoukaza-
niawypadkówwperspektywieuniwersalnej,stawiającznakrównościmiędzyhistorią
Rzymuihistoriącałegoświata39.WiązałosiętozinnymniżwGrecjipojmowaniem
rolihistoryka,którystawałsięwychowawcąspołeczeństwa,obserwowałprzeszłośćnie
tylewcelupoznaniajejiprzedstawieniaprawdy,ilepouczeniamoralnegowspółcze-
snychczytelnikóworazprzyszłychpokoleń.Byłatowięchistoriografiamocnozaanga-
żowanapolitycznie,łączącapochwałęcesarstwazpoczuciemwyższościwobecinnych
nacji,uzależniającaciągłośćdziejówświataodtrwałościpaństwarzymskiego.
Zupełnieodmiennymodelhistoriografiiwypracowaliautorzybiblijni,zarówno
judaistyczni,jakichrześcijańscy.obydwietradycjewywarłyprzemożnywpływna
dziejopisarstwośredniowiecza,atakżenapóźniejszekonfesyjne,uprawianeodcza-
sówreformacji.LosomczytoIzraelitów,czywyznawcówchrystusanadanyzostał
37Zob.B.copenhaver,TeHistoriographyofDiscoveryintheRenaissance.TeSourcesandCompositionof
PolydoreVergil’s„DeInventoribusRerum,I–III”,nJournaloftheWarburgandcourtauldInstitutes”1978,
vol.41.
38Zob.T.Bieńkowski,Pisarzestaropolscywobecproblemówcywilizacji,[w:]Problemyliteraturystaropol-
skiej,seria3,red.J.pelc,Wrocław1978;B.Suchodolski,Narodzinynowożytnejfilozofiiczłowieka,War-
szawa1963,s.221–227.
39przykłademAbUrbeconditaTytusaLiwiusza,uktóregodziejeWiecznegomiastamiaływyczerpywać
całośćdziejówpowszechnych(zob.a.F
.Grabski,Dziejehistoriografii…,s.32).
~31~
