Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Greckastarożytnośćniedostrzegałazatemszczególnejrolipisma(czymożera-
czejodwrotnie–świadomiejąnegowała)jakomediummogącegodostarczyćwie-
dzęozdarzeniach,którychautorzyiczytelnicyniebyliświadkamilubuczestnikami.
Tekstspisanyniedostarczałmądrościsamprzezsiebie,leczbyłjedynieuznawanyza
mnemotechnicznąpomocdlakogoś,ktopoznałprzedmiotbądźsytuacjępoddawane
opisowi63.Byłtopoglądreprezentatywnydlaczasów,gdyzahistorięuznawanoto,co
zasłyszałosiębądźzaobserwowałosamodzielnie.
Wciągustulecistosunektenuległzmianie,główniezasprawąchrześcijaństwa.No-
bilitacja,awręczsakralizacjahistoriidokonywałasięwprzeświadczeniu,iżdziejecałej
ludzkościsąksięgąspisanąprzezStwórcę64.pismoorazrekwizytymutowarzyszące,ta-
kiejakrylec,tabliczka,zwójczyksiążka,odnoszonodoczynówczłowieka,nadających
iokreślającychsensjegoaktywności.przykłademtuinteresującymsąśredniowieczne
przedstawieniascenySąduostatecznego,naktórychprzedmajestatempantokratora
stałypersonifikowane,nagieduszeludzkiezzawieszonyminaszyjachbądźtrzymany-
miwrękachksiążkami65.Spisanewnichbyływszystkieuczynki(gesta),którychkażdy
człowiekindywidualniedokonałwżyciudoczesnym.pismo,złożonezliteralfabetu,
miałowięcrangędowodu,było–zgodniezdefinicjąśw.IzydorazSewilli–nznakiem”
rzeczy,któregoprawdziwawartośćwtymsięobjawiała,żeznosiłoonograniceczasowe
igeograficzne,przekazywałosłowaosóbnieobecnychluboddawnanieżyjących66.
Jeżelizatemprzyjęłosię,żeminionezdarzeniamogąbyćdogłębnierozpoznanedzię-
kiświadectwomutrwalonymnakartach,tonależałotakżeuznaćautorytettego,kto
przekazujeswąwiedzęprzyszłympokoleniom.
przezcałyokresśredniowiecza,aszczególniewreligijnychśrodowiskachażdo
wiekuosiemnastego,historiapozostawałaprzedmiotemwiary67.Wzwiązkuztym
koniecznewydajesiębliższeniecospojrzenienasposobyfunkcjonowaniaprzekazów
źródłowych,właściwedladawnychepok.
1.3.problematykaźródeł.odautorytetudonarodzinkrytyki
wczesnonowożytnej
poznaniehistoryczne,pojmowanejakoakttwórczyopartynamediacjipo-
międzyświadomościąautoraiwydarzeniamiminionymi,jużodczasówHerodota
63e.R.curtius,dz.cyt.,s.311;zob.teżF
.a.Yates,Sztukapamięci,przeł.H.Rosnerowa,Warszawa
1977,s.49–61.
64Zob.B.Banasiak,Kulturowytoposksięgi(przyczynekdointerpretacji),nHumanistykaiprzyrodoznaw-
stwo”2009,nr15,s.8–10.
65p
.ariès,Człowiekiśmierć,przeł.e.Bąkowska,Warszawa1989,s.110–112.
66nLitteraeautemsuntindicesrerum,signaverborum,quibustantavisest,utnobisdictaabsentium
sevoceloquantur”;wprzekładzienajęzykpolski:nWrzeczysamej,literysąwskaźnikamirzeczyizna-
kamisłówmającymitakąsiłę,żewypowiedziosóbnieobecnychmówiądonasbezgłosu”(św.Isidorus
Hispanensis,EtymologiarumsiveOriginumlibriXX,Liber1:Degrammatica,cap.3,1;cyt.zawydaniem
elektronicznym:www.documentacatholicaomnia.eu[dostęp:20.03.2020]).
67Zob.K.pomian,Przeszłośćjakoprzedmiotwiedzy,Warszawa2010(zwłaszczarozdziałPrzeszłośćjako
przedmiotnauki).
~37~
