Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ralnego.UkazywanopoczątkowesukcesyKozaków,ichsposoby
walkiwtaborzeokolonympotrójnymszeregiemwozówizapór,na-
radynaChortycyinapadynapańskiedwory;rebelieS.Nalewajki
iG.Łobodyobejmującewiększączęśćziemruskich,jakzburzyli
twierdzęKudakizamordowaliarcybiskupaunickiegoJ.Kuncewi-
cza.NajwiększepowstaniewybuchłopodwodząB.Chmielnickie-
godziałającegowprzymierzuzTatarami(1648–1654).Miałoono
charakterspołeczny,religijnyinarodowyizmierzałodocałkowi-
tegowyniszczeniażywiołupolskiegonaUkrainie.Zaczęłosięod
naszychklęskpodŻółtymiWodami,KorsuniemiPiławcami,od
nieudolnychregimentarzyprzezwanych„dzieciną,pierzynąiłaci-
ną”.MścicielaupatrywanowJeremimWiśniowieckim,„lwieiso-
kole”zŁubniów,którypoklęscekorsuńskiejprzedostałsięzZa-
dnieprzaipobiłKrzywonosapodStarymKonstantynowem.„Ja-
remę”wysławiałJ.Białobocki,przyrównującgodomaszerującego
Mojżesza,ognistejpochodni,doHerkulesaiAtlasaojczyzny.Naj-
bardziejwyśmiewanoucieczkęLechowicówspodPiławiec:tchórz-
liwych,pijanych,sromotniepierzchającychniczym„kupazająców
ikotów”.Wszyscyzgodnietyłpodali,zostawiającwobozieboga-
teprzedmiotypotrzebne„dopompyiwidoku”pieszczonegożycia
pańskiego.Klęskępiławieckąprzezwano–plugawiecką.
ZbuntowanychKozakówokreślanochłopamiwściekłymiiKa-
inami,bozawierającsojuszzTatarami,dopuścilisięzdradynie
tylkowobecwłasnejojczyznyikróla,aletakżewobecwiarychrze-
ścijańskiej.Ostrąsatyrąnatensojuszbyłalegorycznypoemat
BiałobockiegoBratTataralboligawilcza...zpsamiKozakami,
wilkamiTataramiibiałymiowcami–Polakami.J.B.Zimorowic
potraktowałpowstańcówjakozbójcówdomowych(diabłówwcie-
lonych,dzikiebestie),którzysplądrowalicałąUkrainę,dwory,
klasztoryimonastery,dokonalirzeziwcerkwiŚwiętegoJurawe
Lwowie,rozkopywaligrobyiobdzieralitrupy.PołowaRusizgi-
nęłanieodszablipolskiej,tylkood„naszyńców”(mówiąRusini-
-unici),katówokrutniejszychodbisurmanów,bezecnychhultajów
–„wszędzierunyokryłyigęsteperzyny”.ObronęZbarażaopi-
sywaliM.KuczwarewiciM.Frykacz,tworząc„prawdziwąkro-
nikę”oblężeniaiprzebiegubitwyzdokładnąstatystykąstrat,
szturmówiucieczekczeladziruskiejdoChmielnickiego.Opowia-
daliokozaczkach-czarownicachiowyprawieSkrzetuskiegozli-
stamidokróla,onieudanychrokowaniachzKozakamiiTatara-
miiotoczeniuBohunawWinnicy.Beresteckąwiktorięopiewał
W.Kochowski:wojskapolsko-litewskieikozacko-tatarskieroz-
lokowanekołobłotnistegoStyru,walecznychhetmanów,kaszte-
31
