Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
światłem,ruchemidźwiękiem,korzystałztopikibiblijnejimi-
tologicznej,zpatosuiokropności,przesadyiprzepychu.Abyod-
daćgrozęwojenną,posługiwałsięzjednejstronymetaforykąpo-
żaru,pożogi,ogniaiżelaza,zdrugiejsymbolikąpowodzi,odmę-
tu,potopuikrwi(M.Kaczmarek).Wpanegirycznympoemacie
oWładysławieIV...przedstawiłwojennyżycioryskróla,poczyna-
jącodjegowalkzMoskwąiwyborunacara,poprzezwyprawy
mołdawskieitureckie,dokoronacjiikolejnychzmagańzMoskwą,
TurcjąiSzwecją.Faktyszeregowałnaogółzgodniezchronologią
kolejnychinterwencjiwsprawietronucarskiego,potrzebwojen-
nych,wielkiejpolitykiiludzkichnamiętności.Epickiewymiary
otrzymałybitwypodKłuszynem,zdobycieSmoleńskaitragedia
załogipolskiejnaKremlu,cecorskaklęskaichocimskiezwycię-
stwo.ZkoleiWojnadomowa...objęławydarzeniawojenno-poli-
tycznezlat1648–1660,główniezmaganiazkozackąhydrą:„woj-
nępowiemokrutną,sroższejktórejanikrwawszejnigdyniebyło”.
OpowiedziałoŻółtychWodachiPiławcach,owojskach,ichrodza-
jachiuzbrojeniu,opochodach,postojach,rozejmachitraktatach,
oZbarażu,BeresteczkuiŻwańcu,o„wściekłejczerni”iwielkim
exodusierodzinpolskichzziemukrainnych.Kozaczyznajawiła
sięTwardowskiemujako„biczboży”,potężnaizłasiłazagrażają-
caPolsce,choćzdrugiejstronykarciłszlachtępolsko-ruskątrak-
tującąchłopówjakniewolników.Wczterechksięgachzamknął
„sarmackiMaron”dwanaścielatnajkrwawszychdziejówRzeczy-
pospolitejzzaznaczeniemprowidencjalizmu.OtoBógzesłałna
grzesznychSarmatówkarę,azarazemostrzeżenieiwezwaniedo
poprawy.Onnieopuściswegonaroduwybranegoicierpiącego,al-
bowiem„OpatrznośćNajwyższegoStróżajeszczeojczyźnieupaść
tejniedała!”
Protagonistamiheroicumkresowegobylirycerzekreowani
wutworachhistoriograficznych,proziepamiętnikarskiejifor-
machepicko-lirycznych:wpieśniach,hymnach,elegiachipane-
girykach,epinikionach,epitafiachiepicediach,dumachipoema-
tach.PrzypominanodawnychSarmatówniebojącychsięnawet
„rzymskiejmocy”,aP.SkargawKazaniachsejmowych(1597)
określiłetosrycerza,któregoobowiązywałaobronawiary,Ko-
ściołaiOjczyznyprzedpoganami(„gardzącdomami,majętno-
ściami,żonamiiwszystkim,comaświat”)orazzdobywaniesławy
wojennej.WojownikakresowegosławiłA.Czahrowskizziemiha-
lickiej(„Cóżmożebyćpiękniejszegonadczłowiekarycerskiego”),
Kozakadnieprowegożywiącegosię„chudąsołomachą”ihusarza
wmocnejzbroi,strzegącychgranicpolskichinarodówchrześci-
33
