Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
Częśćpierwsza:Geneza
ślicieliniżVorländer.Erdmannpiszetak:nObronanaukiKantaprzed
wpływeminnych,wcześniejszychirównoczesnych,poglądówdoprowa-
dziładotego,żedodanodoniejobceelementy"28.Filozofów,którzydo-
konalitakiejsyntezy,nazywaErdmannnpółkantystami"29itwierdzi,żefi-
lozofiamitegotypusą:FriedrichaBouterweka(1766—1828)absolutny
wirtualizm,WilhelmaTraugottaKruga(1770—1842)transcendentalny
syntetyzmorazJakobaFriedrichaFriesa(1773—1843)antropologizm.
Okazujesięjednak,żejużwcześniejproblemtenpodjąłuczeńSchleier-
macheraHeinrichRitter(1791—1869),którywroku1827opublikował
książkęzatytułowanąDieHalb-KantianerundderPantheismus...30.Pod-
tytułzawieranawiązaniedosłynnejksiążkiprzyjacielaKanta—Gottloba
BenjaminaJäschego(1762—1842),którywlatach1826,1828i1832
wydałtrzytomowedziełoDerPantheismusnachseinenverschiedenen
Hauptformen,seinemUrsprungundFortgange,seinemspeculativen
undpraktischenWerthundGehalt...31.ZkoleikiedyFalckenbergmówi
opółkantystach,podkreśla,żetonokreśleniejestdlategosłuszniejsze,że
każdyznichzKantowskiejnaukiprzyswoiłsobietylkookreśloną,wydzie-
lonączęśćidomieszałdoniejobcyelement.Tenniekantowskielement
pochodziuFriesazJacobiegofilozofiiwiary,uHerbarta—zLeibniza
monadologiiizeleatycko-atomistycznejnaukistarożytności,uSchopen-
hauera—zreligiiindyjskieji(jakuBenekego)zsensualizmuAnglików
orazFrancuzów"32.Interesujące,żeErdmanntakżeBolzananazywa
półkantystą.Natomiastpostacią,októrejwartowspomnieć,czego
Erdmannnieczyni,jestJohannHeinrichAbicht(1762—1816),od
1804rokuprofesorlogikiimetafizykiUniwersytetuwWilnie,zczasem
corazbardziejceniącyFichtego.
28nDieVertheidigungderKantischenLehregegenandere,frühereundgleichzeitige,
AnsichtenhatzurFolge,dasssiemitfremdenElementenversetztwird".J.E.Erd-
mann:VersucheinerwissenschaftlicherDarstellungderGeschichtederneuernPhilo-
sophie.Bd.3.Abt.1:DieEntwicklungderdeutschenSpeculationseitKant.Theil1.
Leipzig1848,s.345.
29Zob.ibidem,s.346.
30H.Ritter:DieHalb-KantianerundderPantheismus.EineStreitschrift,veran-
laßtdurchMeinungenderZeitundbeiGelegenheitvonJäsche’sSchriftüberden
Pantheismus.Berlin1827.
31G.B.Jäsche:DerPantheismusnachseinenverschiedenenHauptformen,sei-
nemUrsprungundFortgange,seinemspeculativenundpraktischenWerthundGehalt.
EinBeitragzurGeschichteundKritikdieserLehreinalterundneuerPhilosophie.
3Bde.Berlin1826—1832.Trzecitomzostałopatrzonyosobnymtytułem:Allheitund
AbsolutheitoderdiealtekosmotheistischeLehredes"henkaipan”inihrenmodernen
idealistischenHauptformenundAusbildungsweisen.
32R.Falckenberg:GeschichtederneuerenPhilosophie.VonNikolausvon
KuesbiszurGegenwart.4.verb.Aufl.Leipzig1902,s.426—427.
