Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(пасланнівялікагакнязяГедыміназ1323г.11),аднакпрыкметныхвынікаўгэтая
ініцыятыванепрынесла.НямецкаяпрысутнасцьуЦэнтральна-УсходняйЕўропе
павялічваласяіпразмілітарнуюэкспансію(DrangnachOsten).Узнікшыяўканцы
12–першыхдзесяцігоддзях13ст.нямецкіякалонііўПрыбалтыцы(ІнфлянтыіПрусы)
мелінепасрэднаедачыненнеякдапрацэсуўзнікненняВКЛ,такіўсёйгісторыігэтай
дзяржавы.
Найбольшыўплыўнафармаваннеідзейнасцьновагагаспадарствааказалабуйная
рэгіянальнаяміграцыя,менавітаславянская(усходнеславянская)каланізацыяземляў
сучасныхБеларусііЛетувы.Угістарыяграфііянаатрымаланазву“працэсбалта-
славянскіхкантактаў”(гл.раздзел“Этнічнаясітуацыя”).
***
ДэмаграфічныростсярэднявечнайЕўропысуправаджаўсяросквітамгаспадаркі
ікультуры.Гісторыкідаўноадмовілісяадстэрэатыпныхпоглядаўнасярэднявечча
(запачаткаваныхяшчэдзеячаміРэнесансу)якнаэпохуцемрашальстваізастою
–храналагічныпрамежакміждасканалайАнтычнасцюіяеадраджэннем.Развіццётэхнікі
ўсярэдніявякіпраходзіланашматхутчэй,чымучасыантычнасці.Усельскайгаспадарцы
пачаліўжываццабольшдасканалыясевазвароты(трохпалёўка),палепшаныяпрылады
працы(калёсныжалезныплуг12),пашырыласявыкарыстаннеконейуякасціцяглавай
сілы.Усёгэтазначнапавялічылапрадукцыйнасцьпрацынараллі.Развіццёметалургіі,
найпершшырокаевыкарыстаннемясцовайруды,зрабіланашматтаннейшым
найважнейшыўгаспадарцыметал–жалеза.Зяговаўсёбольшыхколькасцяхвыраблялася
нетолькізброя,алеіпрыладыпрацы.Якразу13ст.,каліствараласяВКЛ,з’явіліся
першыяпрататыпысучасныхметалургічныхпечаў.
Дзякуючыразнастайнымвынаходніцтваміўдасканаленням,унекалькіразоўвырасла
вытворчасцьпрацыўткацтве.Тканінавырабляласяамальукожнайхатняйгаспадарцы,
алеўжоад11ст.некаторыякраіныпачаліспецыялізаваццаўгэтымрамястве.
Надзвычайшырокаевыкарыстанне(якколькаснатакіфункцыянальна)паўсёйЕўропе
атрымалівадзяныямлыны,вядомыяяшчэзантычнасці,аад13ст.–іветракі.Апошнія
будавалісяпераважнаўнізінныхмясцовасцяхзневялікімперападамцячэннярэк.
УЦэнтральна-УсходняйЕўропеяшчэўдругойпалове12ст.вадзянымлынбыўрэдкасцю,
аў13ст.ёншырокараспаўсюдзіўсяівыкарыстоўваўсянетолькідляпамолузерня,але
іўкавальстве(вадзяноеколапрыводзілаўрухмяхі,молаты),сукнаробстве(фолюшах),
шклярствеіінш.
УгэтымрэгіёнеЕўропыў13ст.ураджайнасцьгалоўныхзерневыхкультурпавялічылася
амальучатырыразы.Увынікупрыспешыласяразвіццёжывёлагадоўлі,утымлікудля
гаспадарчыхпатрэбаў,штопаскаралапрацэсузворванняівывазураджаюзпалеткаў,
атаксамапавялічваламагчымасціўгнойванняпалёў.
Багатаяпрактыкаўвырабешасцернявыхперадачдапамаглаеўрапейцам
уканструяваннімеханічнагагадзінніка,якібыўудасканаленыў13ст.іхуткастаў
неад’емныматрыбутамкожнагаеўрапейскагагорада.Людзіпачалівыразней
усведамляцьбегчасу:“...
пераваротадбыўсядастатковаглыбокі,кабДантэ,гэтыабаронца
былога,адчуў,шторанейшыспосабвымярэннячасуадыходзіцьумінулае,аразам
зіміўсёграмадства
.”13.
Большаячасткаеўрапейскіхтэхнічныхнавінакмелакітайскаепаходжанне.ЗКітая
ўЕўропу,часамцягамнекалькіхстагоддзяў,прывандравалі:папера,друк,порах(апошні
ўЕўропез’явіўсяад13ст.),компас,акуляры(вядомыяўКітаіз10ст.,аўЕўропе
–з13ст.)ішматіншага(тольківятракбыўзапазычанызІрана).Аднакеўрапейцы,
уадрозненнеадкітайцаў,здолеліпрыдумацьспосабынашматбольшэфектыўнага
выкарыстаннязасвоеныхвынаходніцтваў,штонастагоддзізабяспечылаімпанаванненад
рэштайсвету.
Данашыхземляўгэтыявынаходніцтвыдаходзілізпэўнымапазненнем,аднакатрыбуты
матэрыяльнайкультуры,паводлеархеалагічныхданых,пераймаліся,якнатойчас,хутка
–напрацягунекалькіхдзесяцігоддзяў.Напрыклад,пячнаякафляз’явіласяўГерманіі
ўдругойпалове13ст,аўжоўпачатку14ст.янавыкарыстоўваласяўБеларусі.Дзякуючы
дэндрахраналогіі(вызначэннедатыспілаваннядрэвапразвывучэннешырынігадавых
кольцаўназрэзе),выяўлена,штопершаякафлянаяпечкаўдраўлянайпрыбудове
дапалацаполацкагакнязязробленаў1304г.Пачаткам–першайпаловай14ст.датуюцца
першыякафліныўЛідскімзамку14.
13ст.быловяршыняйнетолькідэмаграфічнага,алеіэканамічнагаразвіцця
