Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ЗачасіснаванняВКЛнапрацягу13–18ст.“уласнаЛітва”празпрацэсбалта-славянскіхкантактаўнабыла
пераважнабеларускіэтнічныхарактар.УсучаснайБеларусівыдзяляеццаякасобныгісторыка-этнаграфічны
рэгіён“Панямонне”(ЦітоўВ.С.Народнаяспадчына:Матэрыяльнаякультураўлакальна-тыпалагічнай
разнастайнасці.Мн.,1994.С.258–279.)
Найбольшдакладнаегеаграфічнаеакрэсленне“ўласнаЛітвы”зрабіўМіхаілСпірыдонаў:“
Выкладзеныяданыя
дазваляюцьсцвярджаць,штоў16ст.сучаснікіадносілідаЛітвыпершзаўсёэтнічналетувіскіяВіленскі,
Вількамірскі,Ковенскі,ТроцкііУпіцкіпаветы,атаксамапоўнасцюцічасткова“беларускія”паветыВКЛ:
Браслаўскі,Віленскі,Ваўкавыскі,Гарадзенскі,Лідскі,заходнюючасткуМенскага,большуючасткуНаваградскага,
амальувесьАшмянскііСлонімскі
”.МяжуміжЛітвойіРуссю“ўнайбольшагульнымвыглядзе”,надумку
Спірыдонава,можнаправесціпа28мерыдыянеадГрынвіча(СпиридоновМ.Ф.“Литва”и“Русь”вБеларуси
в16в.//НашРадавод.Гродна,1996.Ч.7.С.208–209.)
Паняцце“Літва”прайшлодоўгуюіскладануюэвалюцыю,якаязанялаамальтысячагодд
зе–ад11ст.(першаеўпамінаннеўпісьмовыхкрыніцах–1009г.)да20ст.Напачаткутак
называласятэрыторыябалцкагаплемя,гэтаксама,якісамоплемя(“Літва”–паводле
Галіцка-Валынскагалетапісу;“littowen”–уСтарэйшайінфлянцкайрыфмаванайхроніцы)
напаграніччызПолацкайзямлёй(Менскімкняствам).Памерыразгортванняславянскай
каланізацыіў12–13ст.назва“Літва”распаўсюдзіласянаўсёВерхняеіСярэдняе
Панямонне,дзежыломешанаебалта-славянскаенасельніцтва,якоепразпрацэсы
культурнагаўзаемадзеянняэвалюцыянавалаўбеларускіэтнас.Менавітагэтаятэрыторыя
(уагульныхрысахтосённяшніяНаваградчына,Гарадзеншчына,Віленшчынаізаходняя
часткаМеншчыны)сталамесцамутварэнняВКЛ,пазнейзаставаласягалоўнай,
цэнтральнайвобласцюдзяржавы(іншыявобласці:Русь,Жамойць,Палессе,Падляшша,
Валынь,КіеўшчынаіПадолле4).ПасляяеліквідацыіўспрымаласяякрэгіёнуРасейскай
імперыі(напрыклад,гарадыМінск-Літоўскі,Брэст-Літоўскі),апотым–якгісторыка-
этнаграфічнырэгіёнБеларусі5.УнавуковайгістарыяграфііянавыступаеякуласнаЛітва,
Літваўвузкімсэнсе,ГістарычнаяЛітва.
ЗамежаміВКЛЛітвойназываліўсюдзяржаву,алітоўцаміціліцвінамі(літвінамі)звалі
ўсіхяежыхароў,незалежнаадэтнічнайпрыналежнасціімесцажыхарства(адЖамойці
даПадолляіадПадляшшадаСмаленшчыны).
Удругойпалове19–пачатку20ст.гэтуюназвупераняўдлясваёйкраіны(Lietuva)
нацыянальнырух,якісфармаваўсягалоўнымчынамнаэтнічнайасновеЖамойці.
Напрацягуміжваеннагадваццацігоддзягістарыяграфіянезалежнайлетувіскай
дзяржавыманапалізавалагістарычнуюспадчынуВКЛ(уякімяеземліскладалікаля10%
тэрыторыі,алетувіскаямованемеладзяржаўнагастатусу).Беларускаяіўкраінская
гістарыяграфііўтойчаснемаглісвабоднаразвіваццапапрычынеадсутнасціўласных
незалежныхдзяржаваў,тамуўдыскусіінеўдзельнічалі.НавуковаягістарыяграфіяВКЛ
угэтыхкраінахпачалаактыўнафармаваццатолькіпасляздабыццяімінезалежнасціў90-я
гады20ст.Насённяшнідзеньпаўсімсвеценадалеймаешырокаераспаўсюджанне
(утымлікудзякуючывысілкамсучаснайлетувіскайгістарыяграфіі)памылковае
стэрэатыпнаеатаясамленнегістарычнайЛітвызсучаснайЛетувай,агісторыіВКЛ
(упершуючаргупалітычнай)–згісторыяйгэтайкраіны.
Кабпазбегнуцьтэрміналагічнайблытаніныізабяспечыцьчытачуадэкватнае
ўспрыманнегістарычнайінфармацыі,угэтайпрацыпрынятыятэрміны:
–літоўцы–адносіццавыключнадапрадстаўнікоўсярэднявечнагабалцкагаплемя
12–13ст.(летапісная“Літва”,унямецкіххроніках–“littowen”);
–ліцвіны(літвіны)–гістарычнаяназважыхароўцэнтральнайвобласціВКЛ,атаксама
ўсіхнасельнікаўдзяржавы,незалежнаадіхэтнічнагапаходжання;
–русіны–жыхарыўсходнеславянскіхземляўВКЛ,атаксамаправаслаўныяваўсёй
дзяржаве;
–летувісы(lietuviai),іхкраіна–Летува(Lietuva)–адпаведнікаўтаэтноніма
(саманазвы6)гістарычныхнашчадкаўсярэднявечныхлітоўцаў,сучасныхпаўночныхсусед
зяўбеларусаў.
Апошніяпаняцці,якісучасныятэрміны“беларусы”,“Беларусь”ужываюццатаксама
ўвыпадкуіхпраекцыінапапярэдніяэпохі(напрыклад,“летувіскія/беларускіяземлі
ўсярэднявеччы”).
Паралельнавыкарыстоўваюццатэрміны“Лівонія”і“Інфлянты”.Першыперайшоўданас
зрасейскайгістарыяграфіі,другіўжываўсяўлетапісахідакументахВКЛісёння
прысутнічаеўспецыяльныхпрацах.
УдакументахВКЛчастасустракаеццатэрмін“гаспадар”,яктытулвялікагакнязя
літоўскага,івыводныязяго:“гаспадарства”,“гаспадарскіяземлі”,“гаспадарскіязамкі”
іг.д.,тамугэтыяпаняццівыкарыстоўваюццаіўмаёйпрацы.
