Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
21
tycznego”
,vnacjonalistycznego”
.Tymideologicznymsporomczęstotowa-
rzyszyłyrepresjewobecvniepokornych”historyków.Sytuację,jakawokresie
stalinowskimwytworzyłasięwnaukachhumanistycznych(czytylko?),celnie
scharakteryzowałwybitnyradziecki/rosyjskifizykPiotrLeonidowiczKapica,
którypisał:
Wnaszejfilozofiiwydarzyłosięto,cowydarzyłobysięzszachistami,gdyby
każdegogracza,przegrywającegowgrze,pozbawiaćprawagrywszachy.Jest
rzecząoczywistą,żepozostanietylkojedenzawodnik,coprawdanajsilniejszy,
aleniebędziemiałonjużzkimgraćigraprzestanieistnieć.WZwiązkuRa-
dzieckimpozostalitylkofilozofowie-materialiściiwyćwiczylisię(razuczilis)
oniwewzajemnychdyskusjachiwalkach.Tonieuchronniestałobysięzkaż-
dymuczonym,nawetnajwybitniejszym,gdybyniemógłonznikimwalczyć
wobronieswoichpoglądów29.
Choćuwagatadotyczyfilozofii,możnająchyba,niepopełniającwiększe-
gobłędu,odnieśćtakżedonaukihistorycznej.
Jeślichodziotworzonywówczasobrazdziejównarodowychipowszech-
nych,miałonbyć„narodowywformieisocjalistycznywtreści”.Wtymsen-
sie,jakdowcipniestwierdziłswegoczasufrancuskisowietologAlainBesançon,
najbardziejsymbolicznymwyrazemoficjalnejideologiipanującejwZSRRstał
sięZespółReprezentacyjnyArmiiCzerwonej.Wynalazkiemepokibyłakatego-
riatzw.postępowychtradycjistanowiącychsynonimtychwątkówznarodowej
przeszłości,którevobiektywnie”przybliżałykrajeobozutzw.demokracjiludo-
wejdosocjalizmu/komunizmu.Wprzypadkuniemieckim(NRD)odnajdy-
wanojewnurciechłopskimreformacji,wczechosłowackim-whusytyzmie,
wodniesieniudoPolskizkolei-wvpostępowej”myśliepokiOdrodzeniaczy
Oświecenia.Postępowetradycjemiałytenwalor,żewpewnymstopniupozwa-
lałyzachowaćciągłośćhistoriograficznychtradycjiizakorzenićkomunistyczny
projektwdalszejlubbliższejprzeszłości.
Wlatachnastępnychzróżnądynamikąizróżnymskutkiemwsamym
ZSRR,atakżekrajachpoddanychradzieckiejdominacjinastępowałoodejście
odstalinowskichwzorów.Bezwątpieniawsposóbnajbardziejspektakularny
byłotowidocznewPolsceistanowiłopotwierdzeniehasłaonaszymkrajujako
vnajbardziejswobodnymbarakuwoboziesocjalizmu”
.
Podrugie,A.Miercałowzwróciłuwagęnaswoistąambiwalencjętowarzy-
szącąlosomśrodowiskahistoryków.TakżewPolsce,choćzapewnewdaleko
mniejszymstopniuniżwinnychkrajachobozuvpostępuisocjalizmu”
,history-
cyniebylitylkovofiarami”geopolitycznychiintelektualnychwyborówwładzy,
29P.L.Kapica,Pismaonaukie,Moskwa1989,s.16.
