Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wprowadzenie
Tamocnawswojejwymowieocenaprzypominanamodwóchfaktach.Po
pierwsze,żehistoriografiapolskarozumianaprzezwładzęjakopewienprojekt
byłaodprzełomulat40.i50.wzorowananamodeluradzieckim.Ichoćdzi-
siajtrudnoniekiedyjednoznacznieocenićstopieńjejzależnościoddyrektyw
zMoskwy,szczególniepo1956r.,tojednakwartootympamiętać26.Wtym
sensiehistoriografiaradziecka,atakżeinneblokukomunistycznegopozostają
niezbywalnymkontekstemdlarozważańopolskimdziejopisarstwiepo1945r.
Wśrodowiskubadaczyistniejeconsensus,żezasadnejestmówienieostalinow-
skimmodelunaukihistorycznej,poczynającodjejstrukturorganizacyjnych,
przezkadręhistoryków,pozałożeniateoretyczno-metodologiczneokreślające
preferencjeproblemoweischematyinterpretacyjnehistoriografii.Modelten
kształtowałsięwramachtrwającegokilkanaścielatprocesu,którywZSRRroz-
począłsięjeszczenapoczątkulat20.,azakończył-podkoniec30.Byłtotakże
świathistoriografii,wktórymczęstozdnianadzieńvznikalinietylkoprofeso-
rowie.Wyrzucanoteżichksiążki”27.
Podrugiejwojnieświatowejwspomnianymodelpróbowano,zróżny-
miwyjątkamiikonsekwencjami,aplikowaćwewszystkichkrajachkomu-
nistycznych28.Wwarstwieorganizacyjnejpolegałotonatworzeniunowej
scentralizowanejstrukturynaukihistorycznej,naktórejczelestałyinstytuty
historiinarodowychakademiinauk.Placówkętakąnajwcześniejutworzo-
nowBułgarii(1947),następniewRumunii(1948),naWęgrzech(1949),
wCzechosłowacji(1952)iPolsce(1953),zaśnajpóźniej-wNiemieckiejRe-
publiceDemokratycznej(1956).Wspomnianymzmianomtowarzyszyłopo-
wstawaniepartyjnychstrukturżycianaukowego,czegoprzykłademwPolsce
byłutworzonyw1950r.InstytutKształceniaKadrNaukowych(IKKN)przy
KCPZPR.Jednocześnielikwidowanolubmarginalizowanotradycyjneinsty-
tucjenaukihistorycznej.
Wsferzemetodologicznejzasadniczączęściązmianbyłonarzucenieśro-
dowiskuteoriimarksizmu-leninizmujakojedynegovnaukowego”standardu
uprawianiahistoriografii.Towarzyszyłatemukrytykadotychczasowychform
jejrozumieniapostrzeganychjakovnaukowobezpłodne”(Ż.Kormanowa).
Rozpoczęłasięwalkazprzejawamimyśleniavburżuazyjnego”
,vkosmopoli-
26J.Szumski,Politykaahistoria.ZSRRwobecnaukihistorycznejwPolscewlatach
1945-1964,Warszawa2016.
27W.iR.Śliwowscy,Rosja-naszamiłość,Warszawa2009,s.94.
28NatleinnychkrajówkomunistycznychwPolscebudowastalinowskiegomo-
delunaukihistorycznejodbywałasięstosunkowołagodnie.Inaczejbyłonp.wCze-
chosłowacji,gdziepoprzewrociewlutym1948r.zwolnionozpracyok.50profesorów
idocentówhistorii,wyrzuconozestudiówod25do30%studentów.Podobnasytuacja
miałamiejscewNiemieckiejRepubliceDemokratycznej.
