Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
względempolszczyznawyróżniasięzdecydowaniespośródjęzykówsłowiańskich
dalekoposuniętąirozbudowanągramatykalizacjątegozjawiska.Nietrzebaoczywiście
dodawać,żewewszystkichjęzykachsłowiańskichmożnadostrzecwystępowanie
gramatycznejkategoriihonoryfikatywności,pomijanejpowszechniewparadygmatach
fleksyjnych,analogiczniejakwgramatykachjęzykapolskiego.Różnyjestwnichod
polszczyznyjedyniezasięgistatusjęzykowywykładnikówtejkategorii
7
.
Pozagramatycznystatushonoryfikatywnościwopisachtegozjawiskawpol-
szczyźniemożemiećswojeźródłowtraktowaniutejkategoriijakozagadnieniaform
zwracaniasiędosiebieuczestnikówdialoguiskupianiusięprzezautorówna
wyrażeniachwwołaczu,typupaniedyrektorze,paniIreno,panieStanisławie,proszę
pana,proszępani,pełniącychfunkcjęfatyczną,alepozostającychpozastrukturą
zdania.Sątooczywiściewyrazisteokazyużyciahonoryfikatywności,alestanowią
oneprzecieżjedyniefragmentsporegozasobuformiwyrażeńhonoryfikatywnych.
ZauważalnywyjątekstanowitupodręcznikgramatykipolskiejautorstwaM.Zagór-
skiej-BrookszuniwersytetuwPensylwanii(1975;135–139i295–297),gdzie
wprawdziezbiórzaimkówosobowychutrzymanowtradycyjnejpostacitejkategorii
(ja,ty,on,ona,ono,my,wy,oni,one),aleregułyużyciaformhonoryfikatywnych
wpolszczyźniezostałyprzezautorkęszczegółowoopisaneiwtejczęściopisuformy
pan,pani,panowie,panieipaństwosątraktowanetakżejakozaimkiosobowe.
Rozróżnieniezaimkowych,rzeczownikowychitytularnychużyćtychformniezostało
tuprzeprowadzonewystarczającowyraźnie,jednakautorkauwzględniatakże
ipozostałeformygrzecznościowe,takiejakwywliczbiepojedynczejorazformy
towarzysz,obywatelikolega,mieszającjednakichzwykłeużyciazaimkoweiużycia
wwołaczu.Natomiastautorzypolscy,czyteżnależałobyraczejpowiedzieć:„krajowi”,
wopozycjidoautorów„emigracyjnych”,nawetwpodręcznikachgramatykipolskiej
przeznaczonychdlacudzoziemcówbądźpomijajątakieformy,bądźteżnieuważają
zawskazaneumieszczeniaichwgłównejczęściopisu,jakstałosiętowwydanejpo
niemieckugramatyceR.Laskowskiego(1979;92).Opisużyćformpan,pani,
państwozostałtamzamieszczonypetitemwpostacikilkunastowierszowgoAnmerkung
(‘dopisku’),cooczywiściemożesugerowaćchęćusunięciatejproblematykipoza
obrębzagadnieńściślegramatycznych
8
.
Pomijanieproblematykihonoryfikatywnościwjęzykoznawstwiepolskimtłuma-
czyćmożnapowodamimającymizwiązekztradycjąlingwistyczną,niesprzyjającymi
7
JednąznielicznychpracslawistycznychztegookresujestkrótkarozprawaM.Ivanowej-Šalingowej
(Ivanowá-Šalingová1972)porównującapolszczyznęzjęzykiemsłowackim.Autorkatraktujetuhonoryfi-
katywnośćjakojęzykoweśrodkiwyrażaniaszacunkuiwskazujenaistnieniewyraźnychróżnicpodtym
względemmiędzyobomajęzykamimimoichgenetycznejbliskości.
8
ZapewneniebezznaczeniabyłtufaktprzeznaczeniaksiążkidlaczytelnikówzówczesnejNRD,
gdziepolitykęjęzykowątrudnobyłobyposądzaćojakąśszczególnąprzychylnośćwstosunkudoformy
pan.Jednaktakżewpoświęconymrozkaźnikowiartykuletegosamegoautora(Laskowski1998)formy
zniechpanwspomnianezostałyjedyniewprzypisiejakozdecydowanienietypowe.Formygrzecznościowe
zarównowobrębiezaimkówosobowych,jakiwrozkaźnikupominiętezostałynatomiastcałkowicie
wprzeznaczonymdlacudzoziemcówpodręcznikugramatykipolskiejB.BartnickiejiH.Satkiewicz(1990).
10
