Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IdeaprowincjonalizowaniaEuropy
35
przednowoczesnegodonowoczesności.Wskładtychstrategii
wchodząteżznane,dziśzaniechane,ewolucyjneparadygmaty
dziewiętnastowieczne,stanowiącjęzyknpozostałości”,obecny
niekiedytakżewprozieMarksa.Istniejąrównieżinnestrate-
giejakowariacjenatematnnierównegorozwoju”.Tentermin
wywodzisię,jakpokazujeNeilSmith,zKrytykiekonomiipo-
litycznej(1859)Marksa,wktórejpojawiasięideannierównego
temparozwoju”,atakżezpóźniejszychjejzastosowańuLenina
iTrockiego38.Problempoleganatym,żebezwzględunafakt,
czymówisięonnierównymrozwoju”,onsynchroniczności
niesynchronicznego”ErnstaBlochaczyteżonprzyczynowości
strukturalnej”Althussera,wszystkietestrategie-mimootwar-
tegosprzeciwuAlthussera-zachowująelementyhistoryzmu.
Wszystkieteżprzypisująprocesowihistorycznemuiczasowi
przynajmniejbazowąstrukturalnąjedność(jeślinieekspresywną
totalność),któraumożliwiaidentyfikacjępewnychelementów
teraźniejszościjakonanachronizmów”39.Tezaonnierównym
tempierozwoju”,jakzauważyłostatnioJamesChandlerwstu-
diumnatematromantyzmu,idzierękawrękęznpodzielonym
nadaty,homogenicznymipustymczasem”40.
38NeilSmith,UnevenDevelopment.Nature,CapitalandtheProduc-
tionofSpace,Oxford:BasilBlackwell1990.Smithpojmujenierówny
rozwójwsposóbhistoryczny.TraktujerozróżnienieMarksamiędzynfor-
malnym”anrzeczywistym”włączeniemklasygłówniejakokwestiętrans-
formacjihistorycznej(s.140).JamesChandler,Englandin1819,Chicago:
UniversityofChicagoPress1998,s.131,lokujeźródłaideinierównego
rozwojuwszkockimoświeceniu.
39NowatorskieomówienienazizmuprzezErnstaBlochawkate-
goriachnsynchronicznościniesynchronicznego”zakładantotalność”,
wktórejnteraz”należydosystemukapitalistycznego,chłopzaśpozostaje
nwcześniejszymtypem”,przykłademnprawdziwieniesynchronicznejpo-
zostałości”;tegoż,Non-SynchronismandtheObligationtoItsDialectics,
nNewGermanCritique”1977,nr11,s.22-38.Bloch,jakzaznaczaMartin
Jay,rozwinąłpóźniejwłasnąkrytykępustego,świeckiegoczasuhistorycz-
nego,poważnierozważająctzw.religijność.Zob.MartinJay,Marxismand
Totality.TheAdventuresofaConceptfromLukacstoHabermas,Berkley-
LosAngeles:UniversityofCaliforniaPress1984,s.189-190.
40Chandler,Englandin1819,s.131.
