Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OdJoannyChmielewskiejdoOlgiRudnickiej.Retorykahumoru...
15
miejscuichreferować9,gdyżwedleznawcówprzedmiotuwszystkie
są,zróżnychzresztąpowodów,zawodneodczasu,gdyzaginęładruga
częśćPoetykiArystotelesa,poświęconakomedii.Zuwaginamiejsce
przejawianiasięhumoru,czylizłożonąstrukturępowieścikryminal-
nej,zanajbardziejużyteczną–boanalitycznieporęczną–jegodefini-
cjęmożnaprzyjąćtęzaproponowanąprzezJerzegoZiomka:
Komicznyjesttekst,któryprezentujeinkongruencjęmiędzymodelem(zazwyczaj
normatywnymlubopewnymstopniunormatywności)akontrmodelem,podwarun-
kiem,żekontrmodeljestdomodeludostateczniepodobnyiodniegodostatecznieróżny.
Współwystępowaniepodobieństwairóżnicyjestsposobemdemaskacjicechwmodelu
ukrytych,amodelowinieprzystających.Zależnieodtego,czydemaskacjitowarzyszy
przekonanie,żecechyniestosownesągodnepotępienialubteżznajdująsięwgrani-
cachtolerancji,mamydoczynieniazkomizmemsatyrycznymlubhumorystycznym10.
Problememteoretycznympozostajemetodaopisucelowościużycia
humoru.Takąmetodęoferujemiędzyinnymiklasyczna,aodnowiona
współcześnieretoryka,uznawanazametodologicznąinspirację,oileod-
rzucisiędziewiętnastowieczne,azarazempotoczneoretorycewyobra-
żenia,ograniczającejądoelokucyjnegowymiarunchwytówjęzykowych”
zjednejstrony11,zdrugiejnatomiast–zignorujesięrozmywającygrani-
ceikwestionującypodstawowezasadyklasycznejretorykijejnowocze-
snyczyteżponowoczesnywariantujmowanywpojęciuretoryczności12.
JakdowodziJakubZ.Lichański,współcześnieodnowionaretorykakla-
sycznantonietylkozbiórregułkonstrukcyjnych,totakżenarzędzieana-
lityczne”13.PodobnątezęJ.Ziomekformułujenastępująco:nJestwięc
retorykazarównosztukąwytwarzania,jakiodbiorutekstów,iniema
potrzebydlaopisukultury»czytania«powoływaćinnejnazwy”14.Przy
9Zob.np.:B.Dziemidok,Okomizmie,Warszawa1967;D.Buttler,Polskidow-
cipjęzykowy,Warszawa1968;A.Główczewski,Ogłównychterminachteoriikomizmu,
„ActaUniversitatisNicolaiCopernici”,Fil.Pol.,XLIII,Toruń1994.
10J.Ziomek,Komizm-spójnośćteoriiiteoriaspójności,[w:]idem,Powinowactwa
literatury.Studiaiszkice,Warszawa1980,s.351.
11J.Culler,Retoryka,poetykaipoezja,[w:]idem,Teorialiteratury,tłum.M.Bas-
saj,Warszawa1998.
12
J.Z.Lichański,Retorykaprzeciwpostmodernizmowi,nPrzeglądHumani-
styczny”1994,nr6;M.Rusinek,Powrót,zwrotiróżnicawmyśleniuoretoryce,nTek-
styDrugie”2001,nr2;J.Z.Lichański,Myślenieoretoryce,nTekstyDrugie”2002,
nr1–2;M.Rusinek,OdpowiedźnapolemikęProfesoraJakubaZ.Lichańskiego,ibidem;
M.Rusinek,Międzyretorykąaretorycznością,Kraków2003.
13J.Z.Lichański,Retoryka.Przeglądwspółczesnychszkółimetodbadawczych,
[w:]Retorykaaliteratura,red.B.Otwinowska,Wrocław1984,s.22.
14J.Ziomek,Retorykaopisowa,Warszawa1990,s.16.
