Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
MirosławRyszkiewicz
czymretorykępostrzegasięijakoteoriękomunikacji15,ijakoteorię
tekstu16,któregoistotęstanowiperswazja,gdyżzakładajegotrojakie–
kształcące,wychowawczeiestetyczne–oddziaływanienaodbiorcę.Te
trzyfunkcje,ninformująco-pouczająca,zniewalającaiestetyczna”,sąin-
tegralniezesobąpołączone17,alejednaspośródnichwkonkretnejreali-
zacjitekstowejstajesiędominantąpodporządkowującąpozostałeide-
terminującąkształtcałości.
Takrozumianaretorykapozwalapokazać,jakfunkcjonujehumor
wpowieścikryminalnej.Pozostajejedyniewybórtzw.materiałuanali-
tycznego.Zważywszynamasowośćprodukcji,odrazutrzebaporzucić
śmiałąmyślomożliwościopisaniawszystkichpowieścikryminalnych
podejrzewanychowystępowaniewnichhumoru,aleteżpowtarzalność
ichstrukturyifunkcjiułatwiazadanie,gdyżumożliwiaograniczenie
przykładówdojednegodzieławspomnianychnawstępieautorek.
JoannaChmielewska,npierwszadamapolskiegokryminału”–war-
toprzypomnieć,żejeszczezokresuPRL–po1989rokunapisałaokoło
40powieści.Ztejobfitejtwórczościzostaławybranajednazostat-
nich,Zapalniczka(2007)18,którejzalążkiembyłoopowiadaniewyda-
newtomieTrupypolskie19.Spośródtrzechdotychczasowychpowieści
KatarzynyGacekiAgnieszkiSzczepańskiejwyselekcjonowanoichde-
15RetorycznymodelkomunikacjiJ.Ziomekrekonstruujenastępująco:nadawca
(wykonawca)→tekst→odbiorcaprymarny(adresatsformułowany)→odbiorcysekun-
darni.Zbiórjęzykowychiartystycznychregułdopełniatenschemat,wiążewszystkie
trzywymienionejegoskładniki,azawierasięwpojęciusztuka.Przyczymwmode-
luuwzględniasięzarównozewnętrzeotoczeniejęzykowe(kontekst),jakteżpozaję-
zykoweokoliczności(konsytuacja),którewspółkształtująkonkretnyaktkomunikacji,
takżeliterackiej.Dlaniejzaś,oprócztegozewnętrznegoaspektu,ważnesąrównież
wewnątrztekstowerelacjeosobowe,wodniesieniudoutworównarracyjnychujmuje
jeanalogicznymodelkomunikacyjny:autor→narrator(wykonawca)→bohater→
słuchacz.Ibid.,s.18inast.
16WtymmiejscuznówwypadaodwołaćsiędometodologicznejpropozycjiJ.Ziom-
ka,któryłączynarratologicznymodelutworównarracyjno-fabularnychzretorycznym
modelemtekstu.L’historie(fabuła)obejmujedwaretorycznedziały,inwencjęidyspo-
zycję(pozajęzykowypoziomkompozycji),azkoleilediscours(narracja)–dyspozycję
ielokucję(językowypoziomkonstrukcji.Ibid.,s.125.
17M.Korolko,Sztukaretoryki.Przewodnikencyklopedyczny,Warszawa1990,
s.46.
18J.Chmielewska,Zapalniczka,Warszawa2007.Odwołaniadotejedycjipowie-
ścibędąwtekścietegoartykułusygnowaneskrótowcemnCh”,aponimpodawanenu-
merystron.
19Trupypolskie.Kryminał,thriller,sensacja,opowiadania.Polskiejkolekcjikry-
minalnej,t.1,Kraków2005.WewstępieOdwydawcyczytamy:nTomotwieraopowia-
danieJoannyChmielewskiej,pierwszejdamypolskiegokryminału.Mamynadzieję,
żeprzewrotnahistoria»Zapalniczki«będziezaczynempowieści,którakiedyśpowsta-
nie”(s.6).
