Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
BeataSzkałuba
wzruszenie,którehumorwywołuje,niesąwyłączniedodatkowymipro-
duktami,alejegoodcieniami.Humortotakżemetodaszukaniarze-
czyważnychwtychnieistotnych,poważnychwniepoważnych,wiel-
kichwmałychiodwrotnie.Humorystaśmiejesięwtensposóbrównież
zsiebiesamego,aleczęstojesttośmiechpowściągliwy,subtelny.
Dosadnośćiagresjazkoleisąwłaściweinnymkategoriomeste-
tycznym,takimjakparodia,ironiaczysatyra.Ichefektemtakżejest
humor,którywdzisiejszymrozumieniuprzyjmujewłaściwościzarów-
nopodmiotu,jakiprzedmiotu4.StefanGarczyńskihumoremnazywa
takżerodzajkomizmuwyróżniającysiępewnymicechamiintelektual-
nymiiemocjonalnymi.Istnienierangiintelektualnejkoniecznejprzy
tworzeniutegorodzajukomizmuargumentujebadaczsięgnięciemdo
pewnejzadumynadżyciem,zastanowieniem,poszukiwaniemczegoś
więcejniżtalentudoopowiadaniadowcipów5.
Komizmjakowłaściwośćosób,zdarzeń,sytuacjimawywoływać
śmiechirozbawienie,aletoniejedynajegofunkcja.Zgadzającsię
zGarczyńskim,należyprzyjąć,żekomizmzawierapewnecechyinte-
lektualne.Posiadajezarównoosoba,któratenkomizmtworzy,jakteż
odbiorcazobligowanydoaktywnościmyślowej6.Komizm,humorprzed-
stawiaprzedmiotczypodmiotwkomicznymprzybliżeniu.Humordoty-
czysferyogólnej,obrazujeludzkiewadyiobracajewsubtelnyśmiech.
Komizmtakżewywołujedoznaniaestetyczne,alebardziejdosadnie
ikoncentrującsięnakonkretnychosobach,sytuacjach,przedmiotach.
Komizmpoddającykrytyceokreślonąpostawęczyosobęnazwanyjest
komizmemsatyrycznym–wodróżnieniuodkomizmuhumorystyczne-
go7,bardziejpobłażliwegoiżyczliwego.Komizmsatyrycznyośmiesza
ikompromituje,bywtensposóbkształtowaćumysłipostawęczytel-
nika.Toistotneznaczenieróżnychformtwórczościzwiązanychzko-
mizmem,awszczególnościtwórczościsatyrycznej,dostrzegaBohdan
Dziemidok8.Badaczpoświęciłwieleuwagiznaczeniukomizmuwżyciu
codziennym,zwłaszczawykorzystaniusatyryjakonarzędziawalki
wkwestiachhistoryczno-politycznych.
4Zob.S.Garczyński,Anatomiakomizmu,Poznań1989,s.10.
5Ibid.,s.11.
6Okompetencjachczytelnikapomocnychwodczytaniuiwłaściwymodkodowaniu
zawartychwsatyrze,parodiiiironiiinformacjiszerzejpiszeL.Hutcheon.Autorkawy-
różniakompetencjęjęzykową,czyliodczytanietego,cozostałopowiedzianedomysłem,
kompetencjęgatunkową,pozwalającąnazidentyfikowanieparodiowanychgatunków
istylóworazkompetencjęideologiczną,umożliwiającąogólnerozpoznaniesięwlite-
raturze.Por.L.Hutcheon,Ironia,satyra,parodia-oironiiwujęciupragmatycznym,
nPamiętnikLiteracki”1968,z.1,s.344–345.
7Zob.J.Ziomek,op.cit.,s.331.
8Zob.B.Dziemidok,Okomizmie,Warszawa1967.
