Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
MirosławRyszkiewicz
Jużcharakterorganizującychfabułęzagadekwpowieściachwska-
zujenaichinkongruencjęwstosunkudomodelu.Banalnezaginięcie
zapalniczkiwywołujelawinęzagadkowychwydarzeńzmorderstwami
włącznie(Zapalniczka),planymatrymonialneioporyprzedsprzeda-
żąodziedziczonejpobabciposesjidoprowadzająażdozagrożeniażycia
(Zabójczyspadekuczuć),falsyfikacjaikradzieżdziełsztuki,wtym
małowartościowegoobrazu,groziśmiertelnymniebezpieczeństwem
(Odrobinafałszerstwa),azamieszkaniepodferalnymi,jaksięokazu-
je,tylkoadministracyjniezmienionymadresem,skutkujetrupami(do-
słownie!)podpodłogąorazseriąniespodziewanychwypadków(Zacisze
13).Trudnoolepszeprzykładyinkongruencji.Zagadkitedająefekt
humorystycznegokomizmu,jakkolwiekuruchamiająteżciągzdarzeń,
któreukładająsięzgodniezregułamikryminałuwedleschematu:
przygotowanie→zbrodnia→śledztwo→odkrycie→pościg→kara,
azatempowodują,żeomawianedziełamieszcząsięwmodelupowie-
ścikryminalnej,chociażinkongruencjędasiędostrzectakżewsposo-
bierealizacjitegoschematu.
Niesposóbwtymmiejscurekonstruowaćsposobuwypełnianiakry-
minalnegoschematufabularnegowkażdejzomawianychpowieści,
czylidefactostreszczaćichfabuły.Wartonatomiastodtworzyćwypeł-
nieniezawartościąfabularnąfinałowej,awięcnajważniejszej,także
wedługteoriiretorycznych23,sekwencjizdarzeń–kary,gdyżnajlepiej
pokazujeonadającyefektkomicznybrakkongruencji.Wstosunkudo
klasycznejpowieścikryminalnej,traktowanejjakomodel,wnkontrmo-
delu”powieściJoannyChmielewskiejnieodpowiedniośćpoleganatym,
żeoilemordercaponosikarę,otylezłodziejetytułowejzapalniczki
niezostająinstytucjonalnieukarani.WkryminaletandemuGacek&
Szczepańskategorodzajukarawogóleniewystępuje,jejwymierzenie
pozostawionejestprzypadkowi–inaczejniżwpowieściMartyObuch,
podobniezaśjakwdzieleRudnickiej,wktórymkaręwymierzasięiin-
stytucjonalnie,ipozostawiaprzypadkowi(adokładniej–wypadkowi).
Takarealizacjaostatniejsekwencjischematukryminalnegonieprzy-
stajedofinałuklasycznejpowieścikryminalnej,aleteżniezaprzecza
mucałkowicie,toteżstanowijednozeźródełhumoru,zwłaszczażena
poziomiefabularnymefekttenwspierasposóbobsadzeniarólpowie-
ściowychbohaterów.
Jakkolwiekwanalizowanychpowieściachzachowanotroistąkon-
figuracjęrólichbohaterów,czyliofiara–morderca/ścigany–ścigający,
23nTeoretycyretorykiprzykładalidostosownejkonstrukcjizakończeniabodajnaj-
większeznaczenie,ponieważdecydujeonooostatecznymceluprzekonywaniaiumie-
jętnościachmówcy”.M.Korolko,op.cit.,s.95.
