Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OdJoannyChmielewskiejdoOlgiRudnickiej.Retorykahumoru...
29
Trudnojednakobardziejstereotypowywizerunekkobietyniżten,
którywyzierazestrukturomawianychpowieści,ahumorwnichnie
tylkorozbrajapowagę,leczrównieżzdajesięunieważniaćfeministycz-
nedezyderaty,cododatkowowzmacniająrecenzenckie,główniekobie-
ce(amożenukobiecone”?),świadectwaodbioru.Trzebazatemodnich
odejśćiprzywołaćjeszczejednąkonsytuację–modęnapolskikryminał.
Zjednejstrony,powieśćkryminalnadoczekałasię,wedleformuły
RomanaZimanda,nuznania”innobilitacji”50wrealiachliteraturypol-
skiej–poprzełomie1989roku.Zdrugiejzaśstrony,tapowieść,jakteż
wogóleliteratura,podlegaprocesowikomercjalizacji,któryskrupulat-
nieopisałaMariaWoźniakiewicz-Dziadosz51.Stądbierzesiętakżem.in.
niejasnystatuskryminałów,którymodmawiasięniekiedyznamionlite-
rackości.Jednymzesposobównauwolnieniesięodzawodnegowytycza-
niagranicliteratury,zaśwjejobrębietworzeniarozgraniczeńmiędzyli-
teraturąwysokoartystycznąipopularną,oraznauniknięciewartościu-
jącegonazewnictwa,możebyćprzyjęcierozróżnieniadwóchalternatyw-
nychirównoprawnychodmiandziełaliterackiego:noorientacjihumani-
stycznej”inoorientacjipraktycznej”52,npoetyckiej”inretorycznej”53,nau-
totelicznej”inheterotelicznej”54,nartystycznej”inużytkowej”55,nnieinte-
resownej”ininteresownej”56.Tepierwszecharakteryzujeprymatwarto-
ściartystycznychorazrealizacjaprzedewszystkimtradycyjniepojętych
funkcjiestetycznych,natomiastwdrugichdominująwalorypozaarty-
styczneipozaestetyczneoddziaływanie.Jeżeliuznać,żepowieśćkry-
minalnareprezentujepraktyczną,retoryczną,heteroteliczną,użytkową
czyteżinteresownąodmianędziełaliterackiego,tonawettendoprawio-
nesporądawkąhumoru”utworyzmieszcząsięwobrębieliteratury.
Problemempozostajeopisaniezasadniczegoceluposłużeniasię
humorystycznymkomizmemwczterechprzykładowych,analizowa-
nychiinterpretowanychdziełach.Wsukursznówprzychodziteoria
retoryki,którawyróżniadwajejcele.Pierwszy,doraźnynwynika
zbezpośrednichskutkówprzekonywaniadoczynu,decyzji,zmianypo-
50R.Zimand,„Uznanie”i„nobilitacja”literaturykryminalnej,„KulturaiSpołe-
czeństwo”1963,z.2.
51M.Woźniakiewicz-Dziadosz,Dziełoiautorjakoproduktrynkowy,[w:]eadem,
Hiperpowieść,czylisiećwpowieści,Lublin2012,s.38–56.
52S.Skwarczyńska,Wstępdonaukioliteraturze,t.3,Warszawa1965.
53J.Misiewicz,op.cit.
54E.Czaplejewicz,Pragmatyka,dialog,historia.Problemywspółczesnejteoriilite-
ratury,Warszawa1990.
55M.Woźniakiewicz-Dziadosz,Obrzeżaformypowieściowej,Lublin1998.
56M.Ryszkiewicz,Formaideologii-ideologiaformy.OpowieściachStefanaKisie-
lewskiego,Lublin2003.
