Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Hydrosferaijejwłaściwości
Zjawiskociągłegoprzemieszczaniasięwodymiędzyoceanemświatowym,
atmosferąikontynentami,podczasktóregopodlegaonaniekończącymsięprze-
mianomfazowym,nazywasiękrążeniemwodywprzyrodzie5.Zachodziono
cykliczniewsferzeobejmującejwierzchniąwarstwęskorupyziemskiejitroposferę,
tj.średnioodok.0,8kmlitosfery6dook.16kmatmosfery(Soczyńska1997).
Najważniejszymczynnikiem,którypowodujekrążeniewodywprzyrodziejest
energiacieplnaSłońca7–dziękiniejzachodziparowaniewodyiunoszeniejej
cząsteczekwgórędoatmosfery(ryc.A).Głównymźródłemdopływuwilgocido
atmosferyjestoceanświatowy,któregowodypokrywają70,8%powierzchniZiemi.
Zmianyatmosferyczneprowadządopowstawaniachmur,aznichopadówatmo-
sferycznych,którepodwpływemsiłyciężkościspadająnapowierzchnięZiemi
(ok.80%spadanapowierzchnięoceanuświatowego,a20%nalądy).Woda,która
wpostaciopadówatmosferycznychtrafianakontynenty,częściowowyparowuje
zpowierzchnilądówzpowrotemdoatmosfery,częśćjejspływapopowierzchni,
dającodpływpowierzchniowywpostacirzekdomórz,częśćnatomiastwsiąkado
gruntuiprzenikadowódpodziemnych,dającodpływpodziemnykuróżnym
naturalnymodbiornikomwody(źródła,bagna,rzeki,jeziora,morza).Częśćwód
opadowychpobierająroślinyipodlegaonatranspiracjidoatmosfery.Część
wódwpostaciśniegu,lodu,lodowców(górskichikontynentalnych)jestzatrzymy-
wana(retencjonowana)napowierzchnilądówiokresowojestwyłączonazobiegu.
Wkażdymogniwieobiegucząsteczkawodyprzynajmniejdwarazyzmieniastan
skupienia:zfazygazowejwciekłąlubstałąizpowrotemwgazową.
Tennieprzerwanietrwającyruchwodywprzyrodzie,tworzącyzamkniętyobieg,
jestnazywanycyklemhydrologicznym.Wcyklutymwyróżniasięfazęatmosfe-
rycznąifazękontynentalną(ryc.A).Fazaatmosferycznacykluhydrologicznego
obejmuje:parowaniewody3przenoszenieparywodnejwatmosferze,jejkonden-
sacjęiopadatmosferyczny.Fazatajestbezpośredniokształtowanaprzezklimat,
któryokreślailośćwodyuczestniczącejwtejfazie,jejzmiennośćczasowąiprze-
strzenną.Odwarunkówklimatycznychzależąbowiem:
5Najwcześniejszy,zasadniczoprawdziwyobrazcykluhydrologicznegoopisałLeonardo
daVinci(1452–1519).
6Wobrębieskorupyziemskiejtypuoceanicznegosięgagłębokości10–11km,awobrębie
skorupyziemskiejtypukontynentalnegosięgawokolicachpodbiegunowychdolnejgranicy
marzłocitrwałej,anapozostałymobszarzesięgadogłębokościok.400m,którąwyznaczaspąg
skałpodlegającychhipergenezie,czyligranicy,doktórejsięgawietrzenieskał,minerałówizłóż
(m.in.:Armand1980;Kondracki,Richling1983;Malinowska,Lewandowski,Harasimiuk
2004).
7Około70%docierającejdopowierzchniZiemienergiisłonecznejsterujeprocesami
obieguwodywcykluhydrologicznym.
36
