Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
spotykasięzasadęgradacjiskalizabudowy–stopniowegojejzwiększaniaod
obrzeżywkierunkuśrodkamiasta,gdzieteżznajdowałasiędominanta”(Heczko-
-Hyłowa,1975,s.62).Powstawanietakichdominantzależyprzedewszystkimod
warunkówprzyrodzonychiwymogówwarownościorazodczynnikówgospodar-
czychispołecznych(Tołwiński1948a,s.17).
Okresrenesansuibarokutoczasrozkwitumiastidojściadowładzyprzed-
stawicielispołecznościmiejskiej:mieszczaństwa,kupcówirzemieślników.Po-
wstaływtedynowetypydominantarchitektonicznych,obardziejwyszukanej
formieiwysokości,m.in.:ratusze,urzędypubliczne,pałace,dworyiteatry,ale
takżekarczmyizajazdy,główniewmiastachbędącychpunktamietapowymi
podróży.
NaprzełomieXIXiXXwieku–wokresieprzemianindustrialnych–wpro-
wadzononoweformydominantarchitektonicznych:obiektyprzemysłoweifa-
bryczne,manufaktury,atakżedworcekolejowe,teatry,opery,muzea,hotele,
biurowce,domykultury,bibliotekiczyszkoływyższe(Budownicwo…,1968).
PodkoniecwiekuXXzaczęłypowstawaćdominantyarchitektonicznezwią-
zanezprzemianamispołeczno-gospodarczymi:multikina,centrahandlowe,
atakżewielkopowierzchnioweobiektyhandlowe,czylisuper-ihipermarkety.
Zgodniezzasadamigospodarkiwolnorynkowejzaczętonadużąskalęwykorzy-
stywaćdominantyarchitektonicznewcelachmarketingowychjakoelementy
reklamy,przyciągającepotencjalnychużytkowników.Dominantaarchitekto-
niczna,np.obiekthandlowy,bankowyczybiurowy,będącadotychczasidenty-
fikatoremprzestrzennym,stałasięrównieżidentyfikatoremkomercyjnym.
Dominantaarchitektonicznaopróczfunkcjiidentyfikacyjnej,informacyjnej
iznaczeniowejczykomercyjnej,pełniteżfunkcjękatalizatoraróżnychludzkich
emocji:estetycznych,kulturowychiużytkowych,niezawszepozytywnych.
Wielewspółczesnychobiektówwysokościowych,dominującwprzestrzenimia-
stazewzględunawielkośćiformę,częstoprzytłaczaczłowieka,wywołując
poczuciebezbronnościizagrożenia.„Tworzeniesztucznychdominantwpostaci
wieżowcówadministracyjnychitp.bezistotnychpotrzebfunkcjonalnych”
(Czarnecki,1960,t.1,s.106),degradującychskalęmiasta,jestdziałaniemnie-
korzystnymimazływpływnaodbiórprzestrzennymiast.
Dokonanywpracyprzeglądprzykładówróżnychdominantarchitektonicz-
nych(por.stanbadań)pozwalastwierdzić,żedominantysązarównoistotnymi
nośnikamiinformacji,jakiidentyfikatoramiprzemianprzestrzennychmiasta
ocharakterzeuniwersalnym,boodbieranychwizualnieprzezwszystkichludzi.
Potwierdzeniemprawidłowościprzyjętegozałożeniajestteżfakt,żeczło-
wiekpodstawoweinformacjeootaczającymgoświecieuzyskujepercepcyjnie,
głównienapodstawieodbieranychbodźcówwzrokowych(Demidow,1989).
Chociażzupływemczasuzmieniłasięniecozarównofunkcja(dominantyhi-
storyczne,współczesne,komercyjne),jakiformadominanty,tojednakzawsze
pozostajeonaelementemdominującymiidentyfikującymmiasto.Świadczyto
jednoznacznieoaktualnościiprzydatnościpodjętychwtejpracybadańnad
