Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
InformacjanaukowawPolscenaprzełomieXXiXXIwieku
(naukowiec)isocjologiczne(grupawyznawcówdanejteorii,tworzącadanyparadygmat
–bezrozróżnieńna:kontekstodkrycia,kontekstuzasadnieniaoraznapodziałwszyst-
kichelementówzwiązanychztymdualizmem,awięctakżenarozróżnienie:ludzie„od-
krywający”czy„uzasadniający”irozbudowującyteorię).Naciskzostałwięcpołożony
nietylenawewnętrzne,immanentneprawarozwojunauki,ilenabadaczaijegouczniów
(bardzoszerokorozumianych,gdyżzaliczyćtunależywszystkichwyznawcówdanejte-
orii).Paradygmatobejmujezatemtakże:„sposóbwidzeniaproblemówisugerujewłaś-
ciwetechnikibadawczeorazwłaściwerodzajerozwiązań”[Cackowski1987,s.456].
Takwięctosamczłowiekorazgrupyspołecznewpływająnaewolucjęnauki.Widaćto,
wedługKuhna,zarównowsamejsytuacjiodkrywaniaprawnatury,jakiwtrakcieroz-
wojuirozbudowywaniakolejnychteoriim.in.przezprzekonywanieinnychdo„swojej”
wizjiświata.Tendrugietaptookresnaukinormalnej,wczasiektóregofunkcjonują-
cyparadygmatjestposzerzanyiuściślanyprzezpodzielającychgonaukowców.Wtedy
teżformułowanesąprawailościowe,którelepiejgowyrażają(np.wszelkiegorodzaju
„metrie”).Jeślijednakzaczynająwystępowaćcorazwiększeanomaliepomiędzyteorią
arzeczywistością,dochodzidookresunaukirewolucyjnej.Następujedłuższylubkrót-
szykryzysautorytetów,wktóregotrakcieuczenitracązaufaniedoobowiązującejwizji
światainauki.
Impastegookresumożebyćrozwiązanynastępująco:
–naukaudowadniamożliwość„objęcia”problemu,cooznaczapowrótdo„normalno-
ści”;
–problempozostaje,alejestpostrzeganyjakowynikniemożnościużycianiezbędnych
przyrządówdorozwiązaniago,awięcuczenipozostawiajągoprzyszłympokoleniom
zichbardziejrozwiniętymi(zaawansowanymi)technikami,wynalazkamiitp.;
–kryzystrwatakdługo,ażpojawisięnowyparadygmat,którykonstruktywnierozwią-
zuje(opisuje)anomalie.
Ostatniprzypadektowłaśniemomentrewolucjinaukowej,którajest„nieskumulo-
wanymepizodemrozwojowym,podczasktóregostarszyparadygmatjestzamieniany
wcałościlubpoczęściprzezniezgodnyznimparadygmatnowszy”.Alenowypara-
dygmatniemożebyćzbudowanynapoprzedzającymgo,araczejniemożegotylko
zmienić,gdyż„instytucjonalnatradycjanaukowawyłaniającasięzrewolucjinaukowej
jestnietylkoniezgodna,aleteżnieuzgadnialnaztą,którapojawiłasięprzednią”[Pa-
radygmat,dok.elektr.,2009].Rewolucjakończysięcałkowitymzwycięstwemjednego
zdwóchprzeciwnychobozów.
NajbardziejkrytykowanyfragmentkoncepcjirewolucjiwnauceKuhna,złagodzony
przeztwórcępopewnymczasie,tozapewneniespójnośćteoriisprzediporewolucji,
niemożnośćporozumiewaniasięwyznawcówróżnychparadygmatów.Brakwspólne-
gojęzyka,światopogląduitp.powodujewtejteoriipodziałspołecznościnaukowców
naróżnegrupyzarównowtymsamymczasie,jakiwhistorycznymrozwojunauki.
Takiezerwaniekomunikacjipomiędzywyznawcamiróżnychparadygmatówpowoduje
nietylkobrakzrozumienianowychkoncepcji,aletakżebrakmożnościpodjęciajakiej-
kolwiekpróbydyskusjiczywręczkrytykinowejteorii.Jednocześniezasadniczeróżnice
pomiędzynastępującymiposobieparadygmataminiezawszezgadzająsięzhistoriąroz-
wojunauki.Sąbowiemteorierewolucyjne,poktórychnaukastajesiędefinitywnieinna,
alewieleteoriijestposzerzeniem,kontynuacjąistniejących:sąrezultatemkumulacji
