Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dynamicznateoriarozwojunauki
21
ograniczać,gdyżotaczającynasświatniejestprosty”[Tempczyk1998,s.188].Stąd
patrzenienaświatjakonadynamiczny,zmiennywczasie,czułynawarunkipoczątkowe
układwydajesięlepiejzapowiadaćnaprzyszłość.„Wszechświatjawisięjakocałość
rozwijającasięzgodniezautonomicznymiprawami,niesprowadzalnadoswoichskład-
ników,awwieluprzypadkachważniejszaodnich.Mówiąckrótko,wszechświatma
historię”[Tempczyk1998,s.251].
Wrócićjeszczenależydotejważnejzmienności,aprzedewszystkimdojejzwiązku
zracjonalnością.Chaosjestbowiemporównywanynietylkozprocesaminieświadomy-
mi.Postępirozwójnaukiwwielusystemachfilozoficznychjestściślezwiązanyzra-
cjonalnościątejże.Racjonalnepodejściedotychkategoriipropagująnp.KarlR.Popper,
ThomasS.Kuhn,ImreLakatosiLarryLaudan[np.Hajduk1995].Oczywiścienie-
którzyfilozofowienegujątakieujęcie,gdyżnp.dlatzw.mocnegoprogramusocjologii
nauki(BarryBarnes,DavidBloor)wnaucenastępujązmianybezpostępu.Niesąwięc
potrzebnenormatywneocenyprzedsięwzięćnaukowych.Wystarczapodejściesocjolo-
giczne,psychologiczne,podejściehistorycznejestprzedstawianezaśjakoopierającesię
wyłącznienazwiązkachsyntaktycznych.
Próbujączrozumiećnatomiastzmiany,którezachodząwnauce,trzebaprzejśćna
poziomsemantycznychorazodniesieniowychznaczeń.
Wielufilozofów,np.ThomasS.KuhnczyPaulK.Feyerabend,podkreślało,że
zmiennościpodlegająnietylkoteorie,aletakżenormymetodologiczneczyzadaniana-
uki.Wnioskiemztakichrozważańmożebyćteza,żenieudasięprzeprowadzaćanaliz
naukowychbezodniesieńdoczasu,wjakichzaszłydanewydarzenia.Nawetfilozofia
naukijestzależnaodczasowości(np.DudleyShapere),choćdlawielufilozofów,np.
ImreLakatosa,racjonalnośćpowinnabyćuniwersalna,ahistoryczna(1.tezapostkuh-
nowska:filozofianaukinadalpowinnadążyćdoanalizowaniaogólnejstrukturynauki).
Takaogólnastrukturanaukitakżemożebyćpotraktowana„chaotycznie”.Implikacje
filozoficzneteoriichaosunależybowiemrozważyćtakżewkoncepcjiwidzenianauki
jakocałości.MichałTempczykpisze,iż:
Możliwyjest[...]jeszczeinnyobrazmateriiijejfundamentalnychskładników,wktórymrola
prawistałychuniwersalnychjestodmienna.Chodziokoncepcję,zgodniezktórąwszech-
światistniejejakocałość,aposzczególneobserwowanewprzyrodzieobiektysą–wswym
istnieniuiwłasnościach–zależneodtejcałości.Takakoncepcja,nazwanaprzezemniefilo-
zofiąprocesu,wykraczapozazwykłeanalizyzwiązanezteoriąchaosu,ponieważteoriata,
zmieniającznacznieobrazświata,niezmieniaontologicznychprzekonańnatematistnienia
jednostkowychobiektówpodstawowych.Ztegopowoduteoriachaosuprzeciwstawiasięwy-
łącznieredukcjonizmowipoznawczemu,jednocześnieakceptującredukcjonizmontologicz-
ny,czyliprzekonanie,żepodstawowymibytamisąelementarneskładnikimaterii.Jednakmo-
deleiwynikiteoriichaosumogąrównieżosłabićtępozycjęipomóczakwestionowaćtakże
redukcjonizmontologiczny[…].Filozofiaprocesutonowaontologianauki[Tempczyk1998,
s.267–268,189].
Najważniejszajestwięccałość,proces.Coprawda,JamesGleicknapisał:„Tam,
gdziezaczynasięchaos,kończysięklasycznanauka”,aleteoriachaosutoteoriafi-
zyczna,któraznajdujeswojezastosowaniawinnychdziedzinach,takżespołecznych.
Człowiekjestprzecież–począwszyodoscylacjikwantowychnasynapsach,poprzez
układnerwowy,mózg,skończywszynaświadomości,psychice–układemdynamicz-
