Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
INTELIGENCJAAKULTURA
Dyskusję,któratoczyłasięwlatachczterdziestychdziewiętnastegowiekuKantor
zinterpretowałjakoreakcjęnapytanie-wyzwanieCzaadajewa(вопрос-вызов)
70.
Wówczaswogniuwalkiideowejmiędzysłowianofilamiiokcydentalistamikształto-
wałasięsamoświadomośćrosyjskiejinteligencji,ajednocześnierodziłasiędychoto-
miawpłaszczyźniefilozoficznejorazspołecznej.Naistnieniedwóchwizjiczłowieka
iświata,dwóchkoncepcjiwzajemnychrelacjijednostka–społeczeństwowskazał
Walicki
71.
Nakwestiewolnościczłowieka,jegostosunkudowartościuniwersalnychzwraca
równieżuwagęGrzegorzPrzebinda
72.Przezpojęcie„transcendencjahumanistyczna”
badaczrozumietakąkoncepcjęantropologiczną,którauznajeczłowiekazastworzone-
gonaobrazipodobieństwoBoga,alejednocześnienieodrzucaświatarzeczywistego.
Autorprzyjąłzałożenie,żefundamentalneznaczeniewkształtowaniusięświatopoglą-
durosyjskichmyślicielimiałichstosunekdotranscendencji.Stworzoneprzezinteli-
gencjękoncepcjehistoriozoficzne,jejpostawyetyczne„mającharakterpochodny
istanowiąkonkretny–jakkolwiekniekiedybardzoróżnorodny,niepoddającysięzbyt
łatwejschematyzacji,anitymbardziejracjonalistycznejdedukcji–efektprzyjęcialub
odrzuceniaideiosobowegoBoga”
73.
Generacjęlatczterdziestychdziewiętnastegowieku,wedłughistorykaMieczysława
Smolenia
74,reprezentowaligłównieprzedstawicieleszlachty,któradysponowałafun-
duszami,bysiękształcićizdobywaćwiedzęzagranicą.Charakteryzowałtopokolenie
krytycznystosunekdorzeczywistościprzyjednoczesnymwyobcowaniuzrealnieist-
niejącegoświataibrakukontaktuztradycyjnąkulturą.Apogeumkulturyszlacheckiej
przypadawłaśnienalataczterdzieste.
Wlatachsześćdziesiątychnarodziłasięformacjainteligencjiodmiennamentalnie
iduchowoodpoprzednichpokoleń
75.Stanowiskotopodzielająuczeni,którzyprzyjęli
metodępokoleniowąwbadaniachnadinteligencją.NależydonichPawełNowogrod-
cew,atakżeprzywoływanyjużwcześniejMieczysławSmoleńorazKrystynaChojnic-
ka.Tęformacjętworzyliraznoczyńcy.Współistniałaonazinteligencjąoproweniencji
szlacheckiej
76.
Napodstawiepowyższychrozważańmożemywywnioskować,żeonarodzinach
inteligencjimówisiębiorącpoduwagęreformyPiotraI,pierwszećwierćwieczedzie-
więtnastegowiekulublatatrzydzieste–czterdzieste.Międzybadaczaminiemazgod-
ności,którezpokoleńuznaćzapierwsze.Istniejenatomiastjednomyślnośćcodopo-
kolenialatsześćdziesiątych.Byłoonozjawiskiemsocjologicznieodmiennymodpo-
70В.Кантор,Впоискахличности...,s.51.
71A.Walicki,Ideawolności...,s.21;por.takżeA.Walicki,Filozofiaprawa...,s.45(rozróżnieniena
dwatypywięzispołecznychwedługmodeluTonniesa:Gemeinschaft–Gesellschaft).
72G.Przebinda,OdCzaadajewadoBierdiajewa.SpóroBogaiczłowiekawmyślirosyjskiej(1832–
–1922),Kraków1998.
73G.Przebinda,OdCzaadajewadoBierdiajewa...,s.59.
74M.Smoleń,Zdziejówinteligencjirosyjskiej...
75
Л.К.Ерман,СоставинтеллигенциивРоссии...;В.П.Лейкина-Свирская,Интеллигенция
вРоссиивовторойполовинеXIXвека,Москва1971.
76G.Fischer,RussianLiberalism.FromGentrytoIntelligentsia,Cambridge1958.
