Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
INTELIGENCJAAKULTURA
общественныхизменений,преобразований”
115.Inteligencjaistniejeidziałanagra-
nicywartościduchowychorazmaterialnych,pragniewyrazićsiebie,atakżewprowa-
dzićzmianywstrukturzespołeczno-politycznej.Jejrolapoleganaharmonijnymprze-
szczepianiuobcychpierwiastkówwtakisposób,byzłagodzićdysonansmiędzywspo-
mnianymiobszarami:kulturowymispołecznym.Processukcesywnegodostrajaniado
siebieobydwudziedzinzjednejstronyumożliwiazachowaniewewnętrznejdynamiki
ihamujeskostnieniestrukturkultury,zdrugiejnatomiastzapobiegapotencjalniede-
strukcyjnym,gwałtownymwstrząsom.
Kolejnącechąrosyjskiejkultury,istotnąrównieżzuwaginaewolucjęinteligencji,
jestjejwewnętrznadychotomia–współistnienieparprzeciwstawnychcech.Jakza-
uważyłKondakow,właśnietenparadygmatantynomiidecydujeostabilnościkultury.
Zachwianierównowagi,tzn.osłabieniektóregośzelementówwdanejparze,powoduje
zachwianiecałegosystemusemantycznegokultury.Wieletychwewnętrznych
sprzecznościzrodziłosięwrezultacienałożeniadwóchprzeciwstawnychkulturowo-
-historycznychetapów
116:starego,któryjeszczetrwał,oraznowego,pragnącegosię
zakorzenić.Wiekdziewiętnastymożemyumowniepodzielićnadwiepołowy:pierw-
szą,którajestświadectwemzmagańtendencjisprzedreformPiotraIiporeformach,
orazdrugą–znamionującąwalkęzespołuwartościznanychpodnazwąkulturyszla-
checkiejznowymiparadygmatamikulturowo-społecznymi,tworzonymiprzezrazno-
czyńców.
Rosyjskakulturajestprocesemdomykającymsię,leczniedomkniętym
117.Brak
możliwościdopełnieniakolejnychetapówwsferzepraktycznejrodziłutopijneprojekty
–substytutrzeczywistościispełnieniemarzeń.Możnaprzypuszczać,żetacecharosyj-
skiejkulturyzadecydowałaozaistnieniuzjawiskazaobserwowanegoprzezJurijaŁot-
mana:brakułagodnychprzejśćmiędzykolejnymifazamiwrozwojukultury.Taten-
dencjabyłanajbardziejzauważalnawsferzeaksjologicznej,gdziebrakobszaruneu-
tralnegomiędzyskrajnościamipowodował,że„nowośćrozumianabyłaniejako
kontynuacja,leczjakoeschatologicznazmianawszystkiego”
118.Wszelkiezmianymają
gwałtowny,radykalnywobecpoprzedniegoetapu,charakter.Cyklicznośćfazpowo-
duje,żecodrugiokres„rymuje”się,toznaczybędącnegacjąpoprzedniego,jestafir-
macjąniegdyśnegowanego.Wartozwrócićuwagęnakonsekwencjetegozjawiska:
„...nowośćpowstawałaniezestrukturalnie»niewykorzystanejrezerwy«,leczbyłarezultatem
transformacjistarego;bytakrzec,wywracaniagonalewąstronę.Stądzkoleipowtórnezmiany
mogływrzeczywistościprowadzićdoregeneracjiarchaicznychform”
119.
Pytanieorolęinteligencjiwkulturzejestprzedewszystkimproblememdotyczą-
cymwzajemnegodostrajaniasięlubpostępującegorozdźwiękumiędzysferąduchowej
działalnościczłowieka(sztuki,nauki,religii,filozofii)orazsferąsocjalną.Wartorów-
nieżzaznaczyć,żepokoleniaorazformacjeinteligencjiodzwierciedlająimmanentne
115И.Кондаков,Культура...,s.14.
116И.Кондаков,Культура...,s.13.
117И.Кондаков,Культура...,s.33.
118J.Łotman,SemiotykadziejówRosji,wyb.iprzekł.B.Żyłko,WydawnictwoŁódzkie,Łódź1993,
s.19.
119J.Łotman,Semiotyka...
.,s.20.
