Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
INTELIGENCJAAKULTURA
Drugiepokolenie–„nihilistów”–charakteryzowałbuntprzeciwkotradycyjnym
wartościomitworzeniewłasnegoetosu,odmiennegoodtego,któryukształtowałpo-
stawypoprzedniejgeneracji.Narodzinypokoleniaprzypadłynalatasześćdziesiąte,zaś
fakthistoryczno-społecznyznalazłodzwierciedleniewpowieściIwanaTurgieniewa
Ojcowieidzieci(0тцыидети)orazMikołajaCzernyszewskiego–Corobić(Что
делать)
91.Wartozauważyć,żeChojnickawskazujenatransformacjęideowąpokolenia
nihilistów–odBazarowa(Ojcowieidzieci),którywbrewgłoszonymprzezsiebie
poglądomprzeżywachwilerozterekiwahań,poRachmietowa(Corobić),gdzieprze-
konaniawsposóbintegralnykształtująstylżyciabohatera.
Pokolenie„biesów”związanejestprzedewszystkimzwewnętrznymróżnicowa-
niemsięinteligencji.Uświadamianymźródłemnarastającegokonfliktumiędzyinteli-
gencją,któraprzechowałaetos,arewolucjonistamibyłwybórnarzędziwalki:nauka
lubrewolucja.Groźniejsząinieuświadomionąprzyczynąstałsięnarastającyrelaty-
wizmmoralny.Pokolenie„biesów”jestofiarąwłasnychwyborów:nieograniczonej
wolnościiindywidualizmuwodcięciuodBoga
92.Wplaniehistoryczno-społecznym
odnajdujemyprototypybohaterówDostojewskiegosportretowanychwBiesach:Sier-
giuszaNieczajewa,MichałaBakuninaiMikołajaSpieszniewa
93.WujęciuChojnickiej
charakterystykainteligencjinakartachdziełliteraturypięknejdokonujesięrównolegle
zrozwojemwydarzeńwrzeczywistości.Utworyliterackiebądźstanowiązapowiedź
rodzącegosiępokoleniainteligencji(Ojcowieidzieci),bądźsądiagnozązjawiska,
któreprzybrałowypaczonąformę(Biesy,Bесы).Stwierdzeniebadaczkiuświadamia
nam,żeniemożemyomawiaćrosyjskiejinteligencjibezodwoływaniasiędodzieł
literackich.Wartojednakzaznaczyć,żeujęcieChojnickiejniejestpełne.Badającinte-
ligencjęprzezpryzmatpokoleń,należybraćpoduwagęwewnętrznezróżnicowanienp.
pokolenialatczterdziestych,gdzieobok„zbędnegoczłowieka”występowałrównież
typsłowianofila.Podobniejakobok„biesa”istniał„kajającysięszlachcic”,zaśoby-
dwatypymożnazaliczyćdotypunihilisty.
Inteligencjarosyjskawwiekudziewiętnastymrozwijałasięikształtowałakulturę
dziękidziedziczeniuideizpokolenianapokolenieorazwtokupolemikimiędzyfor-
macjamitegosamegopokolenia.Napodstawieprzytoczonychpowyżejwynikówba-
dańprobleminteligencjirysujesięjakozjawiskowielowymiarowezpunktuwidzenia
antropologiikultury.Wyróżniamytrzypokoleniadziewiętnastowiecznejinteligencji
rosyjskiej,odpowiadającetrzemfazomkonfrontacjikultur:dekabrystów,pokolenielat
trzydziestych–czterdziestych,oraz„nihilistów”.WśladzaF.Kummerem
94pokolenie
będziemytraktowaćjakogrupęmniejwięcejrównychwiekowoludzi,ukształtowa-
nychprzezpodobnewarunkihistoryczno-społeczne,atakżekulturowe.Teoretyk
wskazałnaprzeżyciepokoleniowe,którytofaktstanowiczynnikspajającyczłonków
pokoleniawjednącałość.DladekabrystówbyłatoWojnaOjczyźniana1812roku.
Pokolenielattrzydziestych–czterdziestych,reprezentowaneprzezdwieformacje:
91K.Chojnicka,Rodowódliteracki...,s.38–41.
92„UtwórDostojewskiego[Biesy–M.A.]pozostałdiagnoząwyobcowanejspołecznieiskarlałejmo-
ralnieinteligencji,zaplątanejbeznadziejniewdylematyosobistejwolnościizaułkiracjonalistycznych
wyborów”.Por.K.Chojnicka,Rodowódliteracki...,s.53.
93K.Chojnicka,Rodowódliteracki...,s.58–59.
94Cyt.zaK.Wyka,Pokolenialiterackie,Kraków1987,s.61.
