Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Socjolektywpolskichbadaniachjęzykoznawczych
23
uwagęnato,żenajczęściejdostrzeganeprzeznichcechysocjolektów
to:zawodowość,ekspresywnośćitajność.Owetrzywarto-
ściautoruczyniłpodstawąstworzonejprzezsiebietypologii.Przyjął,
żetworząonetzw.kategoriesocjolektalne(podstawowedlapolskich
socjolektów),czyliDzasady(tendencje)organizującerepertuarśrod-
kówjęzykowych”(1997,s.146).Zdaniemjęzykoznawcy,kategoriete
różnicująmiędzysobąsocjalneodmianyjęzyka,tworzącwtensposób
ichstałyukład.
PrzeprowadzonaprzezStanisławaGrabiasaanalizaobszernego
materiałuleksykalnego14pozwoliłamuzaobserwować,wjakisposób
wyodrębnionekategoriesocjolektalneuobecniająsięwleksycepo-
szczególnychodmian.Należypodkreślić,żespośródtrzechwymienio-
nychwartościautoruznałzapodstawowedwiepierwsze:zawodowość
iekspresywność.Toone,jegozdaniem,decydująoistociesocjalnych
wariantówjęzyka.Ponieważjednakwspółwystępująwkażdymsocjo-
lekcie,należymiećnauwadzeprzedewszystkimstopieńichnasilenia
(s.146-147).Niezawszenatomiastdasięutrzymaćpodziałsocjo-
lektównajawneitajne,gdyżwobecnychczasachmamydoczynienia
zzanikaniemwieluzamkniętychgrupspołecznych(s.158).
Wzarysowanejprzezbadaczaklasyfikacjiznalazłysięzatemdwa
podtypysocjalnychodmianjęzyka:1)socjolektyoprymarnejfunkcji
profesjonalno-komunikatywneji2)socjolektyoprymarnejfunkcjieks-
presywnej.Dopierwszejgrupynależąjęzykizawodowe,czyliprofesjo-
lekty-(odmianyocharakterzejawnym,wktórychdobórśrodkówjęzy-
kowychpodporządkowanyjestsprawnemuiścisłemuprzekazywaniu
myśli),orazżargony(intencjonalnietajneodmianyjęzyka,wktórych
środkijęzykowepodporządkowanesątakiemukodowaniuinformacji,
abybyładostępnatylkodlaosóbwybranych).Drugagrupaobejmuje
zkolei(intencjonalniejawne,środowiskoweodmianyjęzyka,wktó-
rychdobórśrodkówjęzykowychpodporządkowanyjestekspresywności
(slang),atakże(odmianyjęzykoweocharakterzekryptozabawowym
14Badaniadotyczyłyzróżnicowanegomateriałujęzykowego,pochodzącego
zpublikacjipoświęconychkonkretnymsocjolektom:językowiśrodowiskprze-
stępczych(Ułaszyn1951;Stępniak1986),żargonowiochweśnickiemu(Budzi-
szewska1957),językowiłowieckiemu(Hoppe1970),słownictwusportowemu
(Ożdżyński1970),gwarzeżołnierskiej(Kania1978a),slangowistudenckiemu
(Kaczmarek,Skubalanka,Grabias1974)orazgwarzemarynarzy(Kołodziejek
1994a).
