Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefWłodarski
GdańskczynniezaangażowałsiępostronieRzeczypospolitejiponosiłogromnekosz-
tywojenne,któreprzyczyniłysiędozubożeniamiastaijegomieszkańców.Długimiasta
sięgały3milionówflorenówpodkoniecwojny(1659-1660),aw1669rokuobciążały
kasędochodównadzwyczajnych(takasagłówniezaciągałapożyczkidlamiasta)nakwo-
tę4milionów400tysięcyflorenów22.DlaporównaniarocznedochodySkarbuKoron-
negowyniosływ1659roku2miliony300tysięcyflorenów.Wystarczyzwrócićuwagę,
żeJanHeweliuszwlatach1656-1661niewydałżadnegoliczącegosiędzieławoblężo-
nymmieście.Wkońcugrudnia1659rokuwtrójkamienicznymdomuHeweliuszaprzy
ulicyKorzennej53-54-5523złożyławizytękrólowaLudwikaMaria,faktyczniekierująca
polskąpolitykązagranicznąwtymokresie24.Królowawtowarzystwieswegosekretarza
P.desNoyersa(długoletniegoprzyjacielaastronoma)idamdworuobejrzałazbiory,odwie-
dziłasłynneobserwatoriumnadachuiobserwowałazachódsłońcaprzezwielkąlunetę.
EchatejwizytydotarłydokrólaJanaKazimierza,którywrazzkrólowądoglądałrozmów
pokojowychwOliwie25.DoHeweliuszawybrałsięnapoczątkustycznia1660rokuwraz
zmałżonką(zapewneprzezniązachęcony).Króloglądałzbiory,anastępnieprzeztęsamą
wielkąlunetęniebo,choćpogodabyłanienajlepsza26.
Nienależywykluczyć,żeprzedmiotemrozmówbyłytakżerokowaniapokojowe
zeSzwecją,któretworzyłysięprzypośrednictwiefrancuskimwOliwie,orazkwestia
rozliczeniasłusznychroszczeńfinansowychGdańskaztytułukosztówistratponiesio-
nychwdrugiejwojniepółnocnej.Królowi,którybyłkolekcjoneremzegarów,Heweliusz
podarowałjedenzeswoichdwóchzegarówwahadłowych,będącychwówczassymbolem
nowoczesnegopomiaruczasu.Relacjaowizycieparykrólewskiejwdomuiobserwatorium
HeweliuszaukazałasięwparyskiejnGazette”
.JejautorembyłdesNoyers,którypoprzez
przyjaciółprzesłałopiswizytyredaktorowinGazette”T.Renaudotowi.Anonsukazałsię
22stycznia1660roku.DesNoyersdoprowadziłzapewnedojeszczejednegospotkania
gdańskiegoastronoma(iwpływowegoczłonkaRadyGłównegoMiasta)zkrólemJanem
Kazimierzem10kwietnia1660roku.Byłtakżerzecznikiempozyskaniasubsydiówfrancu-
skichnabadanianaukoweprowadzoneprzezHeweliusza.
NastępstwemtejwizytybyłspecjalnyprzywilejkrólaJanaKazimierza,wktórym
zezwoliłHeweliuszowinauruchomieniedrukarnidlapublikowaniawłasnychprac.Dru-
karniatafunkcjonowaładochwilizniszczeniaprzeztragicznywskutkachpożarwnocy
22M.Foltz,GeschichtedesDanzigerStadthaushalts,Danzig1912,s.526;E.Cieślak,Okres„potopu”ś,s.53.
23WostatnimczasiepojawiłysienoweustaleniacodolokalizacjidomuHeweliusza.JanuszDargaczwza-
mieszczonymwniniejszymtomieartykulept.NoweustaleniawsprawielokalizacjidomówHeweliuszadowo-
dzi,żekamienicegdańskiegoastronomamieściłysięprzyulicyKorzennejpodnumerami47-48-49.
24K.Targosz,Uczonydwórś,s.105.P.desNoyerspodajedatę20grudnia1659r.
25J.Włodarski,K.M.Kantorska,Międzywojnąapokojem-międzynarodoweimplikacjeigwarancjepokoju
oliwskiego(3maja1660r.),nStudiaGdańskie”
,t.XXIX,red.ks.A.Romejko,Gdańsk2011,s.185-187.
26K.Targosz,Uczonydwórś,s.106.P.desNoyerspodajedatę3stycznia1660r.Od1660r.bywaliwpra-
cowniHeweliuszaświatliprzedstawicielepolskichelitmagnackich:JanMorsztyn,AleksanderLubomirski
iinni.Wokresiezagrożeniamiastaprzezdziałaniawojenne,jakwówczaspisano:nzpowoduniebezpieczeń-
stwaszwedzkiego”
,zamykanogłównyośrodekspotkańtowarzyskich,jakimbyłDwórArtusa(np.wlatachPo-
topuodmaja1656dopaździernika1661r.).Życietowarzyskiekoncentrowałosięwtymszczególnymokresie
wkamienicachpatrycjuszygdańskichigospodachcechowych.Takimcentrumspotkańelitygdańskiejorazgo-
ścizPolskiizzagranicybyłtrójkamienniczydomHeweliuszaprzyulicyKorzennej(M.Bogucka,Żyćwdaw-
nymGdańsku,Warszawa1997,s.106).Heweliuszprowadziłrozległąkorespondencję(szacowanąnaokoło
5000listów).Conajmniej90korespondentówpochodzizterenówRzeczypospolitej,sątom.in.A.A.Kochań-
ski,S.Lubieniecki,S.Niewieski,S.Morsztyn,A.M.Hacki,J.S.Wydżga,J.S.Zbąski,J.K.Denhof,S.Solski.
Por.A.Semiginowska,SpuściznaepistolarnaJanaHeweliusza,[w:]Onthe300thanniversaryofthedeathof
JohannesHevelius.BookoftheInternationalScientifcSeassion,red.R.Głębocki,A.Zbierski,Wrocław-War-
szawa-Kraków1991,s.175.
20
