Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefWłodarski
reformęszeleżną,dodziśwzbudzającąkontrowersjewśródhistorykówgospodarki34.Bora-
tinipomagałHeweliuszowiwjegopracachnadwyposażeniempracowniwodpowiednio
nowoczesneinstrumentariumastronomiczne35.
JanHeweliuszrozwijałszerokozakrojonepracenadsporządzeniemaccuratetabulae
Poloniaegeneralioomniumgueregionumadiacentiumsecundumlongitudineslatitudi-
nesque,czylinowoczesnejibardzodokładnejmapyPolski-uznawałtymsamymgeogra-
fięzawiedzęmatematyczną36.WokresieaktywnościstronnictwafrancuskiegowPolsce
dziękipośrednictwuswoichfrancuskichprzyjaciółiprzychylnościkrólowejLudwiki
MariiGonzagigdańskiuczonymocnozabiegałowsparciefinansowedlaswoichbadań37.
Wlatach1663-1670uzyskałstałewynagrodzenieodkrólaFrancjiLudwikaXIV(1661-
1715)wwysokości1200frankówrocznie.PensjaKróla-Słońcebyławyróżnieniem,
gdyżHeweliuszznalazłsiędziękidługiemułańcuchowipowiązańzdworemfrancuskim
napierwszejliściekoryfeuszynaukiikulturyeuropejskiej,obejmującej56nazwisk38.
Zgodnieztradycjąepokiwdowódwdzięcznościastronomdedykowałswojąwydaną
w1665rokupracęProdomuscometicusministrowiJanowiBaptisteColbertowi,nwiel-
kiemumężowistanuFrancji”
.DwiepracezostałyzadedykowanekrólowiLudwiko-
wiXIV-Cometographia(1668)iczęśćpierwszamonumentalnegodziełaMachinaCaele-
stis(1673).Wewstępietejostatniejpracykierowałrównieżpochwałypodadresemkróla
AngliiKarolaIIStuarta(1660-1685),którypowołałTowarzystwoKrólewskiewLondy-
nie,ndobrzerokującedorozwojuastronomii”39.
Heweliuszniemógłpokryćwszelkichkosztówswejpracybadawczejzdochodówzbro-
warówipensjimiejskiej.Jakczytamywautobiografiiastronoma,mimoswejzamożności
zdawałsobiesprawę,żeniezdołajakoprywatnyuczonypodołaćogromowimaterialnych
nakładów,którychwymagałoprowadzeniebadańipublikacjaichwyników.Mógłliczyć
jedynienamecenatwłasnegomiastaihojnośćmożnychtegoświatazainteresowanych
astronomią,przedewszystkimkrólów.
Wielkąispełnionąnmiłościąpolityczną”JanaHeweliuszabyłkrólJanSobieski
(1673-1696),któregosłynnygdańskirajcaiuczonydarzyłprzyjaźniąiszacunkiem
przezdługielata.Wprawdziewpolitycenieuznajesięzasadyodwiecznychwrogów
iprzyjaciół,bowiemnajważniejszesąinteresy,alenależyprzyznać,żeprzyjaźńtawytrzy-
małapróbęczasuistanowiprzykładzwiązkówosobowychipolitycznychHeweliusza
zRzecząpospolitą-jaksammistrzmawiał-nukochanąSarmacją”40.
34W.Niemirycz,PolskamonetamiedzianawXVIIwieku,Białystok1979,s.6-7,17-19.
35K.Targosz,Uczonydwórś,s.106-107.
36K.Kubik,L.Mokrzecki,Trzywiekinaukigdańskiej,wyd.2,Wrocław1976,s.133.
37K.Targosz,JanaHeweliuszazabiegiopozyskaniekrólewskichmecenasów,nStudiaiMateriałyzDziejów
NaukPolskiej”
,seriaE,1977,z.6,s.121-164.Por.takżewjęzykufrancuskim:eadem,JohannHeveliusetses
démarchespourtrouverdesmecenasenFrance,nRevued’HistoiredesSciences”
,XXX(1977),s.25-41.
38K.Targosz,JanHeweliuszś,s.102.
39M.Czerniakowska,JanHeweliusziTowarzystwoKrólewskiewLondynie,Gdańsk-PruszczGdański
2011,s.24;eadem,ZwiązkiJanaHeweliuszazRoyalSocietywLondynie,nRocznikGdański”
,t.LXV,2005,
z.1-2,s.121-135.OnowymdzielegdańskiegoastronomadyskutowanonazebraniuRoyalSociety13listo-
pada1673r.(wcześniejHeweliuszwysłałdoAngliisześćegzemplarzyMachinynieba)-równieżzamieszczono
informacjeotymdzielewnPhilosophicalTransactions”nr99;por.M.Czerniakowska,ZwiązkiJanaHewe-
liuszaś,s.125.
40E.Kotarski,Gdańskliteracki(dokońcaXVIIIwieku),Gdańsk1997,s.101.JanHeweliuszbyłsławio-
nywliteraturzegdańskiej,zwłaszczawpoematach,wktórychpodkreślanojegozwiązkizRzeczypospolitą.
Wsposóbszczególnyzostałuhonorowanywpoemacie,któregoautorembyłJanMaukisch(1617-1669),rek-
torGimnazjumGdańskiego-niezapomniałonokróluJanieIIISobieskimizłożyłmuhołdjakowładcy
Sarmacji-nojcuwszystkichgdańszczan”
.
22
