Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
manufakturydziałałytakżewLondynie(ok.15tys.tkaczypracującychwjedwabnictwiepodkoniec
XVIIIwieku42).Oboknichwciążistotnymi,chociażmniejszymicentramiprodukcjijedwabibyły:fran-
cuskiemiasta:Tours(ok.1,5tys.krosienw1788roku43),Nimes(ok.3tys.krosienw1788roku44)iPa-
ryż(ok.2tys.krosienw1788roku45);włoskaFlorencjaiSycyliaorazhiszpańskaWalencja(odok.1,7
tys.krosienw1750rokudo3tys.krosienw1788roku46).Spośródwymienionychnajdłuższątradycję
wjedwabnictwieposiadałaWenecja,Florencja,SycyliaiGrenada,którychjedwabnewyrobyno-
szonebyłyjużwśredniowieczu.NastępnieTours-ośrodekjedwabniczymającynaprzełomieXVII
iXVIIIwiekuok.1,2tys.krosien(wostatniejćwierciXVIIwiekubyłowTourszokoło12tys.krosien
wytwarzającychtkaninyjedwabne)47.WdrugiejpołowieXVIIIwiekutakżewMoskwiepowstawały
niewielkiemanufakturywyrabiająceodzieżowetkaniny.Wdrugiejpołowielat60.XVIIIwiekudzia-
łałownichwsumieok.2tys.krosien,awokolicach1800rokuokoło5tys.48
MAŁEMANUFAKTURYJEDWABNICZE
Małemanufaktury,znajdującesięnierzadkowniewielkichbudynkachfabrycznychrozloko-
wanychwpodwórzachkamienicczyjakoosobne,niewielkiekompleksy,działałyrównieżwdu-
żychmiastachtakichjak:Paryż,Londyn,Madryt,Rzym,Barcelona,WiedeńczyWarszawa.Tkałyone
materiałydobrejiniskiejjakości.Jednespecjalizowałysiętylkowtkaninachbawełnianych,inne
wsuknachczytkaninachjedwabnych.Byłytakżetakie,któreprodukowałyjednocześniewełniane
ijedwabnemateriały-wzależnościodpotrzeblokalnegorynku.Wieletakichmałychmanufaktur
działaławmiastach,aichdziałalnośćpotrafłatrwaćtylkokilka-kilkanaścielat.Częstoupadały
zpowoduzbytmałegozbytupodyktowanegoniskąjakościąlubograniczonymwyboremkolory-
styczno-deseniowymczysytuacjągospodarcząpanującąwdanymregionie.Brakiwsurowcachlub
zbytwysokiecenyorazdostępnośćwykwalifkowanychmistrzówtkackichtakżemiałaznaczący
wpływnaciągłośćfunkcjonowania.Obokmiejscowejludności,moglipracowaćwnichtakżezagra-
nicznirzemieślnicy(Włosi,Francuzi,Turcy,Grecy),którzyjakoprzyjezdniznawcyrzemiosłatkackie-
goobejmowalinierzadkostanowiskamistrzów49.
Przykłademtakiejmanufakturybyłapracowniapasówitkaninjedwabnychzałożonaprzez
AntoniegoTyzenhauzaw1768rokuwGrodnie.Mimoiżwchodziłaonawskładzłożonegokomplek-
sukilkudziesięciumanufakturwytwarzającychróżnegotypudobraorazdziałałazinicjatywyStani-
sławaAugustaPoniatowskiego,jejwyrobyniecieszyłysiędużymzbytemgłówniezpowoduniskiej
jakościwzornictwa.Koniecjejdziałalnościnastąpiłw1780roku50.
Prowadzonorównieżlokalnemanufaktury,zakładaneprzezówczesnychprzedsiębiorczych
magnatówczyarystokratów.Produkcjawnichopierałasięzazwyczajnawytwarzaniuwielurodza-
jówtekstyliów(gładkie,wzorzyste,brokatowetkaniny,pasmanterieanawetkoronki)51.Działało
wnichodkilkudookołostukrosienimogłyonewytwarzaćnalokalnyrynekgłównieprostetka-
ninyzarównojedwabne,jakiwełnianeczybawełniane(gładkie,wzorzysteoróżnychdeseniach
42
ShollSamuel,AShortHistoricalAccountoftheSilkManufactureinEngland,HistoricalAccount,London1811,
s.32-33.
43
TurnauIrena,ModaitechnikawłókienniczawEuropieodXVIdoXVIIIwieku,InstytutHistoriiKulturyMaterial-
nejPAN,Ossolineum,Wrocław1984,s.161.
44
45
46
47
Tamże.
Tamże.
Tamże,s.158.
CaliforniaPress,1992r.,s.420-421.
BraudelFernard,CivilizationandCapitalism,15th-18thCentury,Vol.II:TheWheelsofCommerce,Universityof
48
TurnauIrena,ModaitechnikawłókienniczawEuropieodXVIdoXVIIIwieku,InstytutHistoriiKulturyMaterial-
nejPAN,Ossolineum,Wrocław1984,s.170.
49
KamieńskaZofa,BaranowskiBohdan(red.),HistoriakulturymaterialnejPolskiwzarysie,tomIV–odpołowy
XVIIdokońcaXVIIIwieku,PolskaAkademiaNauk,Ossolineum,1978,s.142-155.
50
ChruszczyńskaJadwiga,Orlińska-MianowskaEwa,Tkaninydekoracyjne.Przewodnikdlakolekcjonerów,Wy-
dawnictwoArkady,2009,s.245-247.
51
MańkowskiTadeusz,PolskietkaninyihaftyXVI–XVIIIwiek,Ossolineum,Wrocław1954,s.133-137.
