Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Osobnąkwestiąsązmianyliczbymówiącychróżnymiodmianamiczyjęzykami,wywoła-
neczynnikamidemograficznymi(migracje,różnicewprzyrościenaturalnym).
Prestiż,zwanyteżstatusemspołecznymjęzyka,jestzjawiskiemzmiennymwprze-
strzeniiwczasie.Tensamjęzykczyodmianajęzykowanajednymobszarzemożebyć
uważanyzadialektiużywanywsytuacjachodpowiednichdladialektuipodlegaćproce-
somwypierania,anainnychobszarachmożebyćuważanyzajęzyk,funkcjonowaćwe
wszystkichsferachżyciaspołeczno-politycznegoirozprzestrzeniaćsię.Statusspołeczny
danegojęzyka(wariantu)możeupaśćlubwzrosnąćwwynikuzmianwsytuacjipolitycz-
nej,gospodarczejitd.Zkoleizmianywstatusiespołecznymjęzykazwrotnieoddziałują
nasytuacjępolityczną.Wystarczy,przykładowo,wspomniećznajnowszejhistorii
ozwiązkachmiędzyrosnącymprestiżemjęzykaflamandzkiegoadążeniamipolitycznymi
Flamandów,któredoprowadziłydoprzekształceniaBelgiiwpaństwofederalne.Inny
przykładtowzrostprestiżujęzykaukraińskiegowwynikuwysiłkuukraińskichelitinte-
lektualnychipolitycznychiustanowienietegożjedynymoficjalnymjęzykiemniepod-
ległejUkrainy.
Wszystkieprocesyzwiązanezjęzykiem,októrychbyłatumowa,zachodząwprze-
strzenifizycznej(mimoiżśrodkitelekomunikacji–telefon,radio,telewizja,Internet–
zmniejszajądeterminizmgeograficznyjęzyków).Języki(araczejludzieużywającyjęzy-
ków)istniejąwprzestrzeni,wprzestrzenipowstają,rozprzestrzeniająsięikurczą.Roz-
przestrzenianieikurczeniesięjęzykównastępujewwynikuasymilacjilub/izmiande-
mograficznych(zwłaszczamigracji,choćofizycznejeksterminacjinarodówijęzyków
teżnależypamiętać).Zarównoasymilacja,jakimigracjaludnościmożebyćefektem
świadomejpolitykijęzykowej(narodowościowej),atakżeubocznymefektemprocesów
społecznychiekonomicznych.Wartozwrócićuwagę,żetosamozjawisko,np.migracje
ludności,możemiećróżnywpływnadynamikęodmiennychjęzykówwprzestrzeni:jedni
migrancizabierajązesobąswójjęzyknanowemiejscezamieszkania,aniekiedynawet
przekazująlubnarzucajągoinnym(tubylcomipóźniejszymprzybyszom),innipozosta-
wiająswójjęzykwrodzinnejmiejscowości,awnowymmiejscustarająsięprzyjąćbar-
dziejpraktycznyibardziejprestiżowyjęzykotoczenia.Języktejpierwszejgrupybędzie
zatemrozszerzałsięwprzestrzeni,tejdrugiej–kurczył.Najbardziejtypowymprzykła-
demtegopierwszegoprzypadkusątakiejęzyki,jakangielski,hiszpański,portugalski,
francuski,rosyjskiczyarabski,adrugiego–językirdzennejludnościAmeryk,Afryki,
OceaniiczyRosji.
Języki,podobniejakgatunkiprzyrodnicze,sąuzależnioneodniszyekologicznej.
Dlajęzykówowąnisząekologicznąsąwarunkidozdobywaniaśrodkówutrzymaniadla
ludnościposługującejsiędanymijęzykami.Ważnejestprzytym,żeposzczególne
społecznościjęzykowewykazująróżnązdolnośćprzystosowawcządozmianniszyekolo-
gicznej–jednespołecznościzmieniająźródłautrzymaniaimiejscazamieszkania,za-
chowującswojejęzyki,dlainnychzmianasposobuutrzymaniai/lubmiejscazamieszka-
niaoznaczanarażeniesięnaprocesyasymilacjijęzykowejikulturowej.Zachowanie
tychjęzykówikulturwymagawięcszczególnegorodzajupolityki,uwzględniającejkwe-
stieekonomiczneiprzestrzenne(utrudnionydostępobcychdodanejprzestrzeni).To
zkoleimożebyćsprzecznezinteresamiekonomicznymiinnychgrupludności,anawet
członkówchronionejgrupyetnicznej,którzywoląpoprawęwarunkówżyciowychza
cenęutratyjęzykaikultury.
10
