Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwyklemaonacharakterasymetryczny–tzn.jednaspołeczność(funkcjonalnawięk-
szość)jestjednojęzycznaadruga(funkcjonalnamniejszość)jestdwujęzyczna.Powo-
dujeto,żefunkcjonalnawiększośćmożenawetniedostrzegaćistnieniainnegojęzyka
(awkażdymrazieniepostrzegaćgojakocośistotnego),atymsamymmożenie
zauważaćistnieniainnejspołeczności,podczasgdyfunkcjonalnamniejszośćbędzie
ostrzejdostrzegaćróżnicejęzykoweietniczne.
Mówiącodwu-czywielojęzyczności,trzebateżpodkreślić,żewprzeszłościwEuro-
pie(awkrajachTrzeciegoŚwiatawprzeważającejmierzedodziś)wielojęzycznośćbyła
traktowanabardzopragmatycznie:osobyużywającewróżnychsytuacjachodmiennych
językównieodczuwałytegojakodolegliwościikażdyzużywanychjęzykówuważałyza
swój.Umożliwiałotoludziomsprawnefunkcjonowanie(bezwewnętrznychrozterek)
wwieluspołecznościachjednocześnieizmianęjęzykaizwyczajów(asymilację)wzależ-
nościodwarunków,wjakichprzyszłoimżyć.
Rolęjęzykajakowyznacznikatożsamościnarodowejdodatkowokomplikujewie-
lośćfunkcjipełnionychprzezjęzykorazczęstarozbieżnośćmiędzyobiektywnąsytuacją
językowądanejspołecznościatejżespołecznościsubiektywnąświadomościąjęzykową.
Jeślichodziofunkcjejęzyka,to,zinteresującegonastutajpunktuwidzenia,
najistotniejszesądwie:
–funkcjakomunikacyjna–służącaporozumiewaniusięludzi,
–funkcjasymboliczna(identyfikacyjna)–powodującautożsamianiesięludzizdanym
językiem,atymsamymintegrującaludziwspołeczność.
Problempoleganatym,żeniezawszetensamjęzykpełniobiefunkcjejedno-
cześnie.Bywająspołeczności,którewcodziennejkomunikacjiposługująsięjednym
językiem,azaswójsymboluważająinny.KlasycznymprzykłademsątuŻydzi(głównie
naziemiachpolskich),którzyprzezdługiewiekiwfunkcjikomunikacyjnejużywali
jidysz,azaswójjęzyksymbolicznyuważalihebrajski.Podobnychprzykładówmożna
wymienićwiele,choćbywspółczesnychIrlandczyków(językirlandzkijakosymboliczny,
angielskijakogłównyinstrumentkomunikacji),Walijczyków(odpowiedniowalijski
iangielski),Basków(baskijskiihiszpański/francuski),Oksytańczyków(oksytańskiifran-
cuski),Łużyczan(łużyckieiniemiecki).Jeszczeczęstszesąprzypadkiczęściowejroz-
bieżnościmiędzyjęzykiemkomunikacyjnymasymbolicznym,kiedytoczęśćdanej
wspólnotynarodowejnieużywanacodzień(anawetniezna)językauważanegoza
symboltożsamościnarodowej(np.znacznaczęśćludnościdawnegoZSRRdeklarująca
polskąnarodowośćnieznapolskiego;niektórzyużywająpolskiegowliturgiijako
symbolupolskościikatolicyzmu),iodwrotnie,kiedyczęśćużytkownikówdanegojęzyka
nieuważagozaswójsymbolnarodowy(np.polskojęzycznaludnośćdeklarującanaro-
dowośćniemieckąnaŚląskuOpolskim,używającaniemieckiegowfunkcjachsymbolicz-
nych–wnazwachmiejscowości,wtytułachczasopism,którychtreśćjestwjęzyku
polskimitp.22).
Niezgodnośćmiędzyjęzykiemsymbolicznymakomunikacyjnympojawiasięna
kilkasposobów.Sąnimi:1)przyjęciejęzyka-symboluwrazzjakąśideologią(np.reli-
22Por.Wyderka(2002,s.32in.).
23
