Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zachowanieindiańskiegojęzykaguarani–dziśjęzykawiększościludnościParagwaju–
stałosięmożliwedziękitemu,żewłaśnietymjęzykiem(aniehiszpańskim)posługiwali
sięjezuiciwakcjimisyjnejiwadministrowaniuterytoriummisyjnymwtymkraju.
Ekspansjagórnoniemieckiegowariantujęzykowego(Hochdeutsch)ijednoczesnyupa-
dekodmianydolnoniemieckiejbyłyściślezwiązanezekspansjąprotestantyzmuinau-
czaniemLutragłoszonymwHochdeutsch(naHochdeutschLuterprzetłumaczyłrów-
nieżBiblię,tworzącpodstawyniemieckiegojęzykaliterackiego).Używaniejęzyka
polskiego(literackiego)wKościelekatolickimnaKaszubachwczasachpanowaniaPrus
zjednejstronystanowiłozaporędlaekspansjijęzykaniemieckiegowśródKaszubów-
-katolików,azdrugiej–tworzyłopoczuciewspólnotyjęzykowejinarodowejKaszub
zPolską32.
Szczególnieistotnebyłoto,czydanareligia(Kościół)wliturgiiużywałażywych
językówmiejscowych,czyjęzykauniwersalnegodladanejreligii–niebędącegojuż
wcodziennymużyciu.Zachowaniejęzykahebrajskiegowreligiiżydowskiej,aklasycz-
negoarabskiegowreligiimuzułmańskiejpozwoliłoutrzymaćpoczuciesilnejwspólnoty
religijnejŻydówzjednej,amuzułmanówzdrugiejstrony.Zkoleiodrzuceniełaciny
przezchrześcijaństwozachodnieiprzejścienajęzykinarodowewliturgiistanowiło
jedenzczynnikówosłabieniauniwersalizmuchrześcijaństwaiswojegorodzajunacjona-
lizacjęreligiiwEuropie.
Zfaktuwpływureligiinatożsamośćetniczną/narodowąniewynika,żezwiązek
międzyreligiąanarodemjestwyłączniejednostronny.Formującesięnarodyzwykle
nacjonalizująreligię,nadającjejnarodowykolorytlubwręcztworzącodrębneKościoły
narodowe(szczególniewkrajachprotestanckich).Możerównieżdochodzićdokon-
wersjireligijnej(lubzmianyobrządku)jakowtórnejwstosunkudowyboruopcji
narodowejlubteżdozmianreligii(obrządku)podwpływeminnychczynników
iwkonsekwencjidozatarciazwiązkumiędzynarodowościąareligią(obrządkiem)33.
Nienegujetojednakzasadniczoistotnegowpływureligiinakształtowaniepodziałówna
„my”i„oni”,atymsamymnakształtowaniesięnarodów.
Kolejnyczynniknarodotwórczy–państwopierwotne–oznaczaorganizacjępań-
stwowąpoprzedzającąukształtowaniesięnarodu.Chodzituowszelkieorganizmypań-
stwowe,bezwzględunaichstopieńsamodzielnościpolitycznej.Szczególnarolapaństwa
wkształtowaniusięnarodówwynikazczterechprzyczyn.
Popierwsze,państwooferowało(ioferuje)łatwozauważalnesymbole,takiejak
władzepaństwowe(szczególniełatwoidentyfikowalnybyłmonarcha,tymbardziej,jeśli,
jaktoczęstouważano,jegowładzapochodziłaodBoga),godło,flaga,hymn,moneta,
mundurwojskowy,ewentualnieteżkorona,berło,zamekkrólewskiiinnematerialne
32DziejeKaszubówprzypominająbardzodziejeŁużyczan:takjakewangeliccyŁużyczanieszybciejulegali
germanizacjiniżkatolicy,podobnieewangeliccysłowiańscyPomorzanieszybciejulegaligermanizacjiniżkatolicy
zwaniKaszubami(nb.poewangelickichsłowiańskichPomorzanachniemajużśladu–ostatniznich,zwani
Słowińcami,ulegligermanizacjinapocz.XXw.,aichpotomkowiewyjechalidoNiemiecwlatach50.).
33Przykłademnawtórnośćwyborureligii(obrządku)wstosunkudowyboruopcjinarodowejoraz
nieostrośćpodziałówreligijnychinarodowychsąŁemkowie.Wpewnymczasie(okresmiędzywojenny)wybór
religii–prawosławieczygrekokatolicyzm–byłwtórnywobecwyboruopcjinarodowej:ukraińskiej(greko-
katolicyzm)lubrusińskiej/łemkowskiej/staroruskiej(prawosławie).PoIIwojnieświatowejzwiązekmiędzy
konkurującymiopcjaminarodowymiawyznaniamiuległzatarciu.Por.Franczak(2001,s.390–405).
27
