Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podkreślającznaczeniemodernizacjiwkształtowaniusięwspółczesnychnarodów,
należyjednakzaznaczyć,wbrewmodernistom,żehistorianarodówniezaczęłasię
wXIXw.wrazzmodernizacją.Ideenarodowelansowanewokresiemodernizacji
trafiałynaokreślonygruntstworzonywtokuhistoriiprzednowoczesnej,itowłaśnieten
gruntwpływałnato,jakdanaideanarodowabyłaprzyjmowana,jakieprzebierałaformy
iprzynosiłaskutki.Wśródtychformiskutkówbyłotoczydanaideanarodowabędzie
przyjęta,czyodrzucona,aprzeciwniejpojawisiękonkurencyjnaideanarodowalanso-
wanaprzez„kontrelitę”.
Wszystkieomówionetuczynnikikształtującenarody(grupyetniczne)działałyna
ludzkąświadomośćizachowaniapoprzezwydarzenia,określaneogólnymmianem
historii.Wydarzeniateodkładałysięwświadomościwpostacizbiorowegodoświadcze-
niaizbiorowejpamięci50.Wydarzeniamitymibyłyprzedewszystkimdramatyczne
przeżycia–doznanekrzywdyinieszczęścia,atakżesukcesy–zwycięstwamilitarne,pod-
boje,odkrytelądy,sukcesynapolukulturyigospodarki,awczasachnajnowszych
równieżwnauceisporcie.
Pamięćzbiorowazawieranietylkoinformacjeowydarzeniachdoświadczonych
bezpośrednioprzezczłonkówzbiorowości,alerównież,iprzedewszystkim,informa-
cjeprzekazaneprzezinnych–rodzinę,znajomych,przypadkowonapotkanychludzi,
Kościół,szkołę,gazety,książki,awspółcześnierównieżśrodkimasowejkomunikacji.
Sprawiato,żepamięćzbiorowaniejestsumąpamięcijednostkowych,aleczymś
wznacznymstopniuniezależnymoddoświadczeńjednostek,niezależnymrównieżod
rzeczywistościobiektywnej.Taostatniacechapamięcizbiorowejstwarzaszerokie
możliwości(lubpozorymożliwości)jejkształtowania,zwłaszczapoprzeztworzenie
tzw.mitównarodowych.Dajetookazjętotwierdzeń,żenarodyzostaływymyślone
przeznacjonalistówmanipulującychhistorią,tworzącychmityiwymyślającychtrady-
cjenarodowe51.Trzebajednakzauważyć,żemitynarodowe,wymyślonatradycjaitp.,
mimoiżprzyspieszająiumacniająpoczucieświadomościnarodowej,sameprzezsię
niemogąjejwytworzyć:mitynarodoweitradycyjneobyczajenarodowepojawiająsię
naspołecznezamówienie,gdydanaspołecznośćstajesięjednościąipotrzebuje
spoiwa,którebyjąjeszczebardziejzjednoczyłoizmobilizowało52.Mityiwymyślone
obyczaje,żebyznaleźćsięwpamięcizbiorowej,musząspotkaćsięzpopytem.Beztego
50Zkoleihistoria,wpołączeniuztakimiczynnikami,jakjęzyk,terytorium,pokrewieństwo,jestgłównym
składnikiemtworzącymnarodywginnegonurtustudiównadnarodami,nurtuzwanegoprymordializmemlub
esencjonalizmem.Por.Hearn(2006).Onurcietymbędziejeszczedalejmowa.
51WliteraturzenatematideinarodowejautorzyuważajązaobowiązekprzytoczyćsłowaGellneraotym,
żeto„nacjonaliściwymyślilinarody”.Gellnerswojepoglądynaideęnarodowązawarłwkilkupublikacjach,
zob.m.in.Gellner(1991).Zkoleiwprzypadku„wymyślonychtradycji”autorzypowołująsięnainnegobadacza
ideinarodowejE.Hobsbawma(1990;1992).
52Ciekawąpozycjęwtworzeniumitównarodowychstanowiąfałszerstwa–wtymrzekomoodnalezione
starodawnetekstymającedowodzićstarożytnościdanegonarodu,jegojęzyka,chwalebnychdokonańitp.
Orolifałszerstwiookolicznościachichpowstaniawokresienarodowegoprzebudzenianarodówsłowiańskich,
atakżeniektórychinnych,interesującopiszeZ.Skrok(2006,zwł.rozdz.:Wspanialikłamcy,s.163in.).Autor
tenwpewnymmiejscucyt.slawistkęA.Kornijenko(niepodając,niestety,źródłacytatu)wypowiadającą
znamiennesłowa:„powstanietegorodzajuliterackichmistyfikacjiwynikazespołecznegozapotrzebowaniana
mitologieumacniającenarodowątożsamość”(s.170).Cytattenpotwierdzaprezentowanątutezę,żemity
powstająnaspołecznezamówienieitoniemitytworząnarody,ależenarodytworząmity.
33
